به گزارش فرهنگ سار، منابع آبی کشور در سال‌های اخیر تحت تاثیر گرم شدن کره زمین، توسعه کشت و صنعت، رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی، تضعیف شده است.
ضعفی که در یک سال اخیر با شیوع یک بیماری ویروسی تحت عنوان کووید-۱۹ (که جز با رعایت اصول بهداشتی مهار نمی‌شد) تشدید شد و مصرف منابع آبی جهان را بیش از پیش افزایش داد.
ویروسی که براساس منابع رسمی، از ۶ تا بیش از ۳۰ درصد مصرف سرانه آب در استان‌های مختلف را در بازه زمانی مشابه به نسبت سال‌های گذشته افزایش داده و موجب نگرانی برخی دوستداران محیط زیست نیز شده است.
منابعی که بشر در شرایط عادی هم به بیش از سه درصد آن دسترسی نداشت و به دلیل غیرقابل دسترس بودن ۹۷ درصد آن، پیش از شیوع کرونا نیز می‌توانست بحران کم آبی را به یکی از بزرگترین خطرات جهانی بدل کند.
براساس برخی نقشه‌های محیط زیستی که مصرف سرانه آب در کشورهای مختلف را نشان می‌دهد، کشورهای حوزه آمریکای شمالی، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، افغانستان، ایران، سوریه، عراق و عربستان با برداشت سرانه بیش از ۸۰۰ مترمکعب در سال بیشترین میزان برداشت سالانه را دارند.
به گفته اغلب صاحبنظران علوم طبیعی، این مصرف بالا به دلیل روش نادرست آبیاری کشت و صنعت است که در دوران شیوع این بیماری ضرورت اصلاح این فرایند را دو چندان می‌کند.
به گزارش فرهنگ سار هم سهم مصرف آب در جامعه ایران در بخش کشاورزی تقریبا ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت ومعدن ۲ درصد است؛ این در حالیست که در کشورهای توسعه‌یافته سهم بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب ۱۱ درصد و صنعت و معدن ۵۹ درصد است و این شکل از مصرف به منظور جلوگیری از بحران‌های سال‌های آتی نیازمند اصلاح شیوه تقاضا است.
به گفته شماری از کارشناسان زمین‌شناسی ومحیط زیست، خشک شدن برخی تالاب‌ها همچون تالاب بختگان در استان فارس و گاوخونی در پایاب زاینده‌رود هم به جهت مصرف حقابه این منابع در صنعت و کشاورزی است.
زراعت در هر منطقه براساس آب وهوا و اقلیم منطقه انجام شود
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی وعلوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس در این باره به خبرنگار اجتماعی فرهنگ سار گفت: یکی از علل اصلی کمبود آب و خشک شدن تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، کاهش حق آبه منابع آبی است که عمدتا به جهت روش آبیاری غلط اتفاق می‌افتد.
پروفسور عباس اسماعیلی ساری افزود: با توسعه کشاورزی، روش کشت و آبیاری هم باید تغییر یابد. برخی گیاهان کم آبخواه و بعضی از گیاهان پرآبخواه هستند، بنابراین کاشت گیاهان در هر منطقه باید براساس آب وهوا و اقلیم منطقه انجام شود.
وی ادامه داد: گاه مزارع کشاورزی هم نیازمند آبیاری قطره‌ای و گلخانه‌ای است. اما آبیاری غرقابی (که سطح خاک را با لایه‌ای از آب می‌پوشاند) حجم وسیعی از منابع آبی را هدر می‌دهد.
اسماعیلی ساری اضافه کرد: بنابراین افزایش مصرف، حق آبه دریاچه، تالاب و رودخانه را کاهش داده و روش نادرست کشاورزی و زراعت آب را هدر می‌دهد. همچنین راه‌اندازی کارخانه‌های صنعتی همچون کارخانه ذوب آهن و فولاد در فرآیند تولید محصولات صنعتی نیز حجم وسیعی از آب را مصرف می‌کند.
به گفته استاد دانشکده منابع طبیعی وعلوم دریایی تربیت مدرس، این آب پیش از مصرف در پروسه تولید محصولات صنعتی به تالاب رودخانه‌ها و… ریخته و این ریزش، تبعات مخرب زیست محیطی همچون آلودگی وگرد وغبار را نیز کاهش می‌دهد.
وی همچنین با اشاره به آب‌های زیرزمینی یادآور شد: افزایش مصرف آب با احداث چاه جدید و افزودن عمق چاه‌های قدیمی، ذخیره سفره آب‌های زیرزمینی را هم کاهش می‌دهد.
شیوه حکمرانی مصرف آب باید اصلاح شود
اسماعیلی ساری با تاکید بر اصلاح شیوه حکمرانی مصرف آب خاطرنشان کرد: شیوه حکمرانی بر مصرف آب باید با توجه به ظرفیت هر کشور طراحی شود. به عبارت دیگر، فرهنگ یک کشور، شرایط آب وهوایی و اقلیم هر ناحیه در روش مصرف باید مورد توجه قرار بگیرد.
به گفته این استاد دانشگاه، مصرف اصلی آب در هر کشور به منظور کشت و صنعت هزینه می‌شود و بر این اساس اصلاح الگوی کشت و مدیریت مصرف در صنعت از هدررفت بخش اعظم آب جلوگیری خواهد کرد.
اسماعیلی ساری یادآور شد: اصلاح حکمرانی مصرف آب، ضمن کاهش هدررفت منابع آبی با کاهش آلودگی محیط زیست وگرد وغبار سبب حفظ سطح سفره‌های آب زیرزمینی و جلوگیری از تخریب بیابان‌زایی نیز می‌شود.
شاید با اصلاح تقاضا و تقدم‌بخشی حقابه تالاب‌ها بر حقابه اراضی کشاورزی وصنعت، بتوان احیا و تعادل بخشی منابع آبی کشور را به ویژه در دورانی که کرونا به عنوان دشمن مشترک کره زمین بخش اعظمی از این منابع را مصرف می‌کند، دید.
از: الهام دربان
