زنگ خطر برای زبان فارسی

بزرگنمایی تصویر

صدا و سیما در جدیدترین ابتکار خود اقدام به پخش کلیپ هایی با مضامین محتوایی درباره آسیب های شبکه های اجتماعی بر زبان فارسی کرده است. کلیپ هایی که حاوی نکات آموزشی درباره چگونگی نگارش درست کلمات و استفاده از ارکان جمله در مکالمات محاوره ای در شبکه های اجتماعی است.

به گزارش سرویس فرهنگی پایگاه تحلیلی خبری فرهنگ سار، امیرمحمد بهامیر؛ استفاده از این مدل کلیپ های آموزشی در رسانه ملی در نوع خود برای اولین بار است. کلیپ هایی که سعی در فرهنگ سازی داشته و به دنبال کم کردن آسیب های شبکه های مجازی بر زبان فارسی است. به طور مثال کلیپ استفاده از کلمه اوکی که در این کلیپ آموزشی به مخاطب گفته می شود تا به جای استفاده از کلمه خارجی اوکی از معادل های فارسی این کلمه استفاده کند.

پخش این مدل از کلیپ های آموزشی راهکار خوبی برای آموزش توده مردم است. اما رسانه ملی چرا بعد از مدت بسیار طولانی از حضور شبکه های مجازی در کشور دست به تهیه این کلیپ ها زده است. این سوال درحالی مطرح می شود که بسیاری از کارشناسان از سال های قبل خطر شبکه های مجازی برای زبان فارسی را مطرح کرده اند.

نفوذ شبکه های اجتماعی و اینترنت در سال های اخیر در ایران با رشد قابل توجهی صورت گرفته است. با توجه به آمار مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ایران، در حال حاضر حدود ۶۲ میلیون نفر در ایران به اینترنت دسترسی دارند. ضریب نفوذ اینترنت بنا بر گزارش همین سازمان در ایران ۷۸.۱۴ درصد است.

این سازمان در بخش دیگری از گزارش خود با اشاره به تعداد ۴۷ میلیونی کاربران شبکه های اجتماعی ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی را در ایران ۵۷ درصد اعلام می کند. این آمار نشان می دهد که در سال گذشته تنها تعداد ۷ میلیون کاربر جدید به کاربران شبکه های اجتماعی افزوده شده است.

تمامی آمار های بالا نشان دهنده این نکته هستند که رشد تکنولوژی و نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی در ایران با سرعت بسیار بالایی در حال پیشرفت است. آماری که ایران را در در بین ده کشور نخست در میزان رشد اینترنت قرار می دهد.

اما حضور شبکه های اجتماعی و فعالیت توده مردم در این شبکه های مجازی خطرات و آسیب های بسیاری را نیز در پی خواهد داشت. مهمترین این آسیب ها را می توان متوجه زبان فارسی دانست. زنگ خطری که در چند سال گذشته بیشتر در بین متخصصان و جامعه شناسان کشور صدایش شنیده می شود.

آسیب های زبانی و ادبی در شبکه های اجتماعی

حسن ذوالفقاری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مقاله ای که در شماره ۳۶ خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان به چاپ رسیده است به این آسیب های شبکه های مجازی اشاره می کند.

امروزه فضاهای مجازی دچار برخی آسیب‌های زبانی و ادبی هستند؛ از قبیل آمیختن زبان شعر و نثر شاعرانه با زبان معیار علمی، یکسان نبودن سبک نوشتاری، کاربرد وسیع شکسته‌نویسی، آشفتگی رسم‌الخط و دخالت سلیقه‌های شخصی و بدعت‌گذاری رسم‌الخطی، وجود غلط‌های املایی بی‌شمار، مبهم بودن جملات به‌دلایلی چون نامعلوم بودن جای ضمیر، حذف‌های نابجا، جملات مرکب و طولانی، ‌بی‌توجهی به معنای دقیق واژگان، نشاندن اجزای جمله در جای نامناسب و به‌جای هم و تأثیر پذیرفتن بیش از حد از زبان محاوره، راه یافتن واژگان بیگانه مخفی، انتقادهای شدید و تند خارج از قواعد نقد و ادب، چاپ اشعار ناپخته و آثار غیرتکنیکی داستان‌نویسان و پژوهش‌های عامه‌پسند.

بروز خطا و اشتباه اصل فراگیر فضای مجازی است. به‌طور طبیعی وقتی تعداد نویسنده‌ها زیاد شود احتمال خطا و بدنویسی هم بالا می‌رود، اما این نگرانی در برابر فواید فضای مجازی قابل حل است. برای پایین آمدن احتمال خطا و اشتباه باید به کاربران آموزش داد. از آنجا که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در دسترس همه است، به‌طور طبیعی هر نوع ادبیات و فرهنگی در آن راه پیدا می‌کند. برای مقابله با کج‌روی‌ها باید در همین فضا و البته رسانه‌های رسمی و به‌خصوص صدا و سیما و مدارس و دانشگاه‌ها آموزش‌هایی به همه سنین داده شود. این آموزش هم باید بدون نفی کردن و جبهه گرفتن باشد؛ چرا که اثرات خود را از دست می‌دهد.

غلط‌نویسی و ایجازنویسی معمول در فضای مجازی یک آسیب صددرصدی برای زبان و ادبیات فارسی است. این آسیب به‌مرور به فضای حقیقی هم سرایت خواهد کرد. غلط‌ها به هر حال دست به دست خواهد شد و به زبان و فرهنگ عمومی هم انتقال می‌یابد. این غلط‌نویسی‌ها شاید برای نسل ما شناخته شده باشد و مشکلی ایجاد نکند، اما ممکن است نسل بعدی را تحت تأثیر سوء قرار دهد و کودکان و نوجوانان فکر کنند درست همانی است که در فضای مجازی می‌آید.

سخنان حسن ذوالفقاری بیان گر واقعیتی هستند که جامعه امروز با آن در حوزه فرهنگ و زبان دست به گریبان است. متخصصان زبان فارسی معتقد اند که زبان مورد استفاده جامعه را می توان به دو بخش تقسیم نمود. بخش اول زبان گفتار یا روزمره است و بخش دوم زبان معیار نام دارد.

زبان روزمره زبانی است که به عنوان زبان محاوره ای رایج یا زبان زنده گفتاری توده مردم نیز از آن نام برده می شود. زبان معیار نیز گونه ای معتبر از زبان است که الگوها و صورت های تلفظی، املایی و دستوری آن را بیشتر قشر تحصیل کرده که در مراکز فرهنگی و سیاسی زندگی می کنند به کار می برند.

ترویج غلط های نگارشی و املایی در شبکه های اجتماعی

متاسفانه در فضای امروزی جامعه که شبکه های اجتماعی نقش پر رنگی در آن دارند زبان فارسی بسیار در معرض تهدید است. گسترش شبکه های مجازی، کانال ها، صفحات شخصی در شبکه های اجتماعی چون تلگرام، اینستگرام، توییتر و غیره نقش بسیاری را بر وضعیت موجود داشته اند.

این شبکه ها روزانه تعداد زیادی از غلط های نگارشی، غلط های املایی و ساختارهای غیر معیار را ترویج می دهند. ترویج این اشتباهات تاثیر نامطلوبی را بر فرهنگ نوشتاری فارسی می گذارد. به همین علت است که در سال های گذشته بسیاری از کارشناسان درباره این خطرات هشدار داده اند.

به گفته کارشناسان بیشتر این خطرات ناشی از شبکه های مجازی به علت ناآگاهی از قواعد ساختار زبان فارسی یا ناشی از اشکال های منطقی، بلاغی، تلفظی و بیانی است. این خطرات باعث به وجود امدن الگوهای زبانی غیر معیار شده و در صورت عدم اصلاح آن ها در مدت زمان کوتاهی به عنوان الگوهای زبان معیار پذیرفته می شوند.

اما برای اصلاح این مشکلات بایستی در مرحله اول آگاهی به مخاطبان شبکه های اجتماعی و افرادی که از این مدل اشتباهات ساختاری استفاده می کنند داده شود. آگاهی که نشان دهنده خطاهای رایج در استفاده از زبان غیرمعیار است. در مرحله دوم باید این ناهنجاری ها در زبان فارسی رایج در این شبکه ها کنترل و الگوهای درست جایگزین آن ها شوند.

چگونه با آسیب ها مقابله کنیم

یکی از ماثرترین راهکارها آموزش در مدارس است. با توجه به شروع مدارس می توان سازوکار مناسبی طراحی شود تا در مدارس بخشی از ساعات کلاسی زبان فارسی به نحوه درست نویسی در شبکه های مجازی اختصاص پیدا کند. امروزه بسیاری از دانش آموزان از شبکه های مجازی استفاده می کنند.

همین استفاده از شبکه های مجازی می تواند از سوی دانش آموزان عاملی باشد تا با آموزش درست بتوانیم خطرات ناشی از این شبکه ها را بر زبان فارسی کاهش دهیم. زیرا کودکان در سنین پایین ظرفیت بالاتری برای پذیرش الگوهای درست دارند.

از جمله راهکارهای دیگر برای آموزش توده مردم می توان به ساخت کلیپ های آموزشی و پخش از رسانه ملی اشاره کرد. کلیپ هایی که در هفته های گذشته نمونه هایی از آن را در صدا و سیما دیده ایم. اما ساخت این کلیپ ها و پخش محدود آن ها نمی تواند به تنهایی راه حل مناسبی برای برخورد با این مشکل باشد.

هرچند که نقدهایی جدی نیز به صدا و سیما وارد است که چرا با وجود هشدارهای متخصصان تا به این اندازه دیرهنگام به معقوله آموزش توده مردم در زمینه درست نویسی در شبکه های اجتماعی پرداخته است. صدا و سیما که یکی از متولیان آموزش فرهنگ در جامعه است بایستی به مراتب فعال تر و تاثیرگذار تر عمل کند.

زیرا این رسانه ظرفیت هایی بالایی را در زمینه آموزش به توده مردم در اختیار دارد. می توان با استفاده از این ظرفیت شاهد اصلاح الگوهای نادرست در زبان فارسی باشیم که این روزهای بسیار در شبکه های مجازی مورد استفاده قرار می گیرند.

انتهای پیام/

۱۳۹۸/۰۷/۰۳