بتازگی خبری مبنی بر محکومیت فردی به حبس و ۲ سال تبعید به بیرجند در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر شد که واکنش بسیاری از فعالان اجتماعی و رسانه‌ای و رنجش مردم خراسان جنوبی و بیرجند را در پی داشته است.
با وجود آنکه هنوز مقامات رسمی درباره این خبر و جزئیات آن اظهار نظر نکرده‌اند اما انتشار گسترده آن می‌تواند به وجهه یک شهر و استان لطمه وارد کند بخصوص که این منطقه در حال توسعه باشد.
رغبت آمدن به بیرجند در نوروز هر سال البته به جز امسال که کرونا بود، قابل مشاهده است همچنین گردشگران خارجی که از کشورهای مختلف برای دیدن آثار تاریخی خراسان جنوبی به این استان می‌آیند و تا دل کویر هم پیش می‌روند.
باغ اکبریه، ارگ کلاه فرنگی، قلعه تاریخی و باغ شوکت آباد چند مورد از مکان‌هایی است که همواره مقصد گردشگران و مسافران بوده و البته هنوز خراسان جنوبی و بیرجند برای برخی در کشورمان ناشناخته است.
این استان چهار اثر ثبت جهانی شامل باغ و عمارت اکبریه، قنات بلده فردوس، بیابان لوت و توبافی روستای خراشاد را دارد و به گفته مسوولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ثبت جهانی چند اثر دیگر استان نیز در دست پیگیری و اقدام است.
بیابان لوت که سال ۱۳۹۶ به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در یونسکو ثبت جهانی شد، بین سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی مشترک است و از این جهت مراودات بین سه استان از دیرباز مشخص بوده به طوری که راه‌های ارتباطی آنها کاملا به هم پیوسته است.
مرکز خراسان جنوبی در شرقی‌ترین نقطه کشور و مجاورت با کشور افغانستان با تاریخی کهن، پیشینه فرهنگی غنی، مفاخر علمی و ادبی و شهرت به تمیزی، مقصد مناسبی برای سفر کردن و نه تبعید است.
فعالان فضای مجازی در توصیف این دیار به کلام رهبر معظم انقلاب در حکم انتصاب نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی اشاره می‌کنند که ایشان، بیرجند را شهر علم و ایمان خطاب کردند.
همچنین مقام معظم رهبری شهریور ۱۳۷۸ در سفر به جنوب خراسان بزرگ و در اجتماع مردم شهر بیرجند با اشاره به نقش قابل توجه مردم این خطه از کشور در مبارزات اسلامی ملت ایران، وجود استعدادهای فراوان انسانی و طبیعی را در منطقه جنوب خراسان خاطرنشان کردند و ضرورت احیای این استعدادها را به عنوان یک دستور اسلامی، مورد تأکید قرار دادند.
ایشان از ایمان، پایبندی و اعتقاد راسخ به حاکمیت دین و ارزش‌های اسلامی به عنوان خصوصیت همیشگی مردم بیرجند یاد کردند و افزودند: در این شهر، علما و شخصیت‌های علمی و ادبی بزرگی پرورش یافته‌اند که مرحوم آیت‌الله سید حسن تهامی و مرحوم آیت‌الله شیخ محمد حسن ضیاءآیتی و نیز حاج شیخ جواد عارفی، عالم کهنسال این شهر، از زمره آنان محسوب می‌شوند.
رییس جمهوری نیز فروردین امسال در ارتباط ویدئو کنفرانسی با کادر درمانی بیمارستان ولی عصر (عج) بیرجند و مسوولان استان، در پاسخ به دعوت استاندار خراسان جنوبی برای سفر به این استان پس از عادی شدن شرایط کشور گفت: بسیار علاقه‌مندم در فرصت مناسبی خدمت مردم بسیار خوب و خونگرم استان خراسان جنوبی برسم و برای من افتخار است.
حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی اظهار داشت: ما نسبتی هم با شهر بیرجند داریم و قبلا هم اشاره کردم که مدتی را در دوران خدمت نظام وظیفه چند ماه در پادگان بیرجند بودیم.
وجود بزرگانی در ادوار تاریخی همچون شاعر پرآوازه حکیم نزاری که شاعران بزرگ مانند سعدی شیرازی برای تلمذ و درک محضر وی با تحمل رنج سفر به دیدن او می‌آمدند و ابن حسام خوسفی از این دیار چهره‌ای ماندگار نه فقط در داخل بلکه در خارج کشور ساخته است.
ناشناخته بودن بیرجند در سده اخیر شمسی را نه به حساب ظرفیت فرهنگی و اجتماعی پایین آن بلکه باید به انزوای آن مربوط دانست چون بیرجند در آن سوی کویر مرکزی ایران همچون پلی فرهنگی میان شرق و غرب و دروازه هند بوده و سال‌ها کمپانی هند شرقی در بیرجند مستقر بوده است.
بیرجند دارای تاریخ کهن در کشور است و وجود بزرگان علم و ادب در این شهر حکایت از فرهنگ غنی مردمان آن دارد. بیرجند اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آب لوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود.
مدرسه «شوکتیه» بیرجند که اکنون به عنوان یک بنای تاریخی بازدید می‌شود، سومین مدرسه آموزش به سبک نوین بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است و به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد.
«عیسی کلانتری» رییس سازمان حفاظت محیط زیست تاکنون چند بار از بیرجند به عنوان تمیزترین شهر ایران نام برده و دلیل آن را رعایت کردن مردم به دلیل فرهنگ بالای منطقه عنوان کرده است.
افرادی خارج از استان شاید بیرجند را به نام بزرگانی چون مرحوم دکتر کاظم معتمدنژاد پدر علم ارتباطات، مرحوم دکتر محمدحسن گنجی پدر علم جغرافیا، مرحوم دکتر غلامحسین شکوهی پدر علم تعلیم و تربیت و دکتر مهدی بلالی مود پدر علم سم شناسی ایران بشناسند اما این شهر و استان، شهر باغ و کویر است، شهر نظم و نظافت و از همه مهم‌تر شهر تاریخ و فرهنگ و مردمی سخت‌کوش که به دلایل مختلف و تاریخی، کمی مهجور مانده است.
با این وجود از سال ۱۳۸۳ که خراسان بزرگ به سه استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی تفکیک شد، خراسان جنوبی دوران جدیدی از محرومیت‌زدایی و توسعه همه جانبه را آغاز کرد و بخصوص در هفت سال گذشته روند توسعه این استان کاملا با جهش همراه بوده است.
اگرچه خراسان جنوبی هنوز کمتر برخوردار بوده و در حال توسعه اما چهره آن حتی در مناطق مرزی و روستایی نسبت به سنوات گذشته به کلی تغییر کرده و بهتر است این تغییرات از نزدیک دیده شود.
گسترش محلات بیرجند در سال‌های اخیر به خاطر پدیده حاشیه نشینی سرعت گرفته، با این وجود هنوز ساختار فرهنگی و تاریخی خود را حفظ کرده و مشهور به شهری آرام است.
مردم بیرجند و خراسان جنوبی در دل کویر با چشم‌اندازهای زیبا همواره میزبان شایسته‌ای برای مسافران و گردشگران بوده‌اند و ثبت چهار اثر این استان مرزی در فهرست میراث جهانی یادگار ارزشمندی از هویت ملی و آینه تمام نمای میراث تمدنی ایران است که پشتوانه فرهنگی برای این مرز و بوم محسوب می‌شود و پاسداشت آن وظیفه همگانی است.
دبیر فرهنگ سار در خراسان جنوبی
