به گزارش فرهنگ سار، محیط زیست این روزها حال چندان مساعدی ندارد، از طرفی کاهش بارندگی و گسترش خشکسالی و از طرف دیگر توسعه شهرنشینی و افزایش ورود آلایندگی‌های شیمیایی ناشی از فعالیت کارخانه‌ها سبب شده تا سه ضلع آب، خاک و هوا در اکوسیستم طبیعی با چالش‌های جدی روبرو شوند.
قزوین به عنوان یکی از استان‌های شمالی کشور با دارا بودن ویژگی چهار فصل و اقلیم‌های متعدد در شهرستان‌های خود دارای رودخانه‌های طبیعی، مناطق حفاظت شده زیست محیطی و زمین حاصلخیز برای کشاورزی بوده که این تنوع زیستی و جانوری درون آن به دلیل برخی بی‌توجهی‌ها در برنامه ریزی شهری و صنعتی با تخریب همراه شده است.
فعالان زیست محیطی استان قزوین تقریبا در یک دهه گذشته تمام هم و غمشان این بوده که ابتدا از تخریب بیشتر باغستان سنتی قزوین در مقابل دست اندازی‌های شهری جلوگیری کنند و در مراحل بعدی از تخریب منابع طبیعی در حاشیه اجرای طرح‌های راه و شهرسازی و کشاورزی ممانعت به عمل آورند.
اما مساله به این سادگی نیست؛ به طور کلی برای صیانت از این زیست بوم طبیعی لازم است که همه دستگاه‌های اجرایی و اداری با برنامه‌ریزی مدون از تخریب بیشتر محیط زیست جلوگیری کرده و نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با وضع یا اصلاح قوانین بر ضرورت حفظ این نعمت‌های خدادادی اهتمام ورزند.
برای آنکه بدانیم چالش‌های زیست محیطی در استان قزوین کدام است، به سراغ دبیر شبکه تشکل‌های غیردولتی محیط‌زیست و منابع طبیعی قزوین رفتیم. محمود داوران در ادامه به سووالات خبرنگار فرهنگ سار چنین پاسخ داد:
فرهنگ سار. چرا محیط زیست با چالش‌های متعددی روبرو شده است؟
متاسفانه انسان در طول سکونت خود در داخل کره زمین و هنگام بهره‌برداری از انواع فضاهای زیستی به طور خردمندانه رفتار نکرده تا جایی که در دهه‌های گذشته به خاطر پاسخگویی به نیازهای جمعیت رو به تزاید و به کمک تکنولوژی که در اختیار دارد بیشترین تغییرات در روی این کره خاکی و در تمام ابعاد آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی ایجاد کرده که این تغییرات علاوه برشکنندگی توانسته آسیب‌های فراوانی به محیط زیست وارد سازد.
از طرف دیگر، تغییر اقلیم نمادی از سوء مدیریت انسان در بهره‌برداری از این منابع طبیعی است؛ تهدیداتی که به شدیدترین شکل ممکن حیات انسان و حتی اکوسیستم‌های کره زمین را به خطر انداخته و همه مسؤولان را به تکاپو واداشته تا بلکه با انجام برنامه‌های خاص مقداری از این دخالت‌های منفی را کاهش دهند، ما نیز اعتقاد داریم که بی‌توجهی و غفلت از این مهم اثرات بسیار ویرانگری در تمام عرصه‌های انسانی، گیاهی و جانوری و همچنین اقتصادی اجتماعی فرهنگی و سیاسی به دنبال خواهد داشت.
فرهنگ سار. آیا این تغییرات ویرانگر در همه استانها مثل قزوین نیز رخ داده است؟
دشت قزوین بعد از ۴۱ سال توسعه در وسعت مجاز و غیرمجاز خود، اکنون به تنها دشت ممنوعه بحرانی کشور تبدیل شده، به طوری که سالانه حدود ۲ متر از سطح ایستابی آن پایین می‌رود و بدون توجه به کمبود آب می‌بینیم که کاربری‌های آب بر هنوز در حال اجرایی شدن بوده و حوزه آبخیز این دشت را آسیب زده است.
رودخانه ارنجک که به طور متوسط سالانه هشت میلیون مترمکعب آب را وارد باغستان قزوین کرده و ۹۰۰ هکتار باغ را نیز آبیاری می‌کرد، اکنون به واسطه احداث جاده کمربندی نه تنها وسعت زیادی از آن تخریب شده، بلکه با ساخت جاده در داخل رود، تمام شرایط اکولوژیکی باغستان را تحت تاثیر قرار گرفته و عرض متوسط رودخانه را نیز از ۵۰ به ۲.۵ متر رسانده است.
حدود ۹۰ درصد منابع آبی استان قزوین به کشاورزی اختصاص دارد و از یک دهه گذشته تاکنون که قرار بود با بازچرخانی پساب به تامین آب کشاورزی اقدام شود، هیچ کاری صورت نگرفت؛ این پساب‌ها که بخش اعظم آن مربوط به حوزه خانگی و صنعتی است، بعد از تصفیه مناسب در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، درحالی که تاکنون چنین اقدامی در استان قزوین مشاهده نشده است.
فرهنگ سار. با توجه به اشاره شما در خصوص پساب، آیا به طور کلی در حوزه پسماند اقداماتی انجام شده است یا خیر؟
همانطور که می‌دانید سرانه پسماند خانگی بالا بوده و در حدود ۷۰۰ گرم است که برای مدیریت این مقدار پسماند باید رویکرد علمی و منطقی ایجاد شود؛ متاسفانه عملکرد منفی در حوزه ساماندهی پسماند که طبق قانون بر عهده شهرداری و بخشداری‌ها قرار دارد، مغفول مانده و اگر خاطرتان باشد قرار بود براساس قانون تا سال ۹۰ پسماندهای خانگی ۱۰۰ درصد تفکیک شده و به سایت محمدآباد منتقل شود.
این در حالی است که سایت محمدآباد همچنان دچار مشکلات فراوانی بوده و کار به جایی رسیده بازرسی استان وارد موضوع شده و هشدارهای متعددی به شهرداری و استانداری داد تا مشکلات را برطرف شود، سایتی که قرار بود ساماندهی پسماند بیش از ۲۰ شهر در استان را پوشش دهد، بدون کمپوست کردن تکمیل شد و همه ظرفیت و برنامه‌های آینده نگرانه را نیز بلا استفاده گذاشت.
اکنون سایت محمدآباد فضای بصری را تخریب کرده و بوی نامطبوع آن برای کل منطقه اطراف مزاحمت و ناراحتی ایجاد کرده و به طور کلی این مرکز دفن زباله نماد رویکرد غلط در حوزه پسماند است که سازمان حفاظت محیط زیست، استانداری، شهرداری و دستگاه‌های متولی باید پاسخگو باشند.
فرهنگ سار. آیا مورد دیگری سراغ دارید که برنامه‌های زیست محیطی استان را همچنان بلاتکلیف کرده باشد؟
یکی دیگر از موضوعات زیست محیطی که استان قزوین در این چندسال گذشته برای آن برنامه‌ریزی می‌کند، احیای دشت الله آباد است؛ دشتی که با حفر یک کانال زهکش بخش اعظمی از آب‌های سطحی آن به مناطق خارج استان رفت؛ از طرف دیگر احداث سدهایی مانند نهب و کمبود ورود آب از حاجی عرب به دشت قزوین باعث خشکسالی منطقه شده و به پدیده ریزگردها دامن زده است.
دشت الله آباد که از گذشته با معضل چرای بی‌رویه شترها روبرو بوده امروز با بحران ریزگرد و آزار و اذیت مردم ساکن تهران، البرز و حتی استان قزوین همراه بوده تا جایی که اگر هماهنگی و همکاری دستگاه‌های متولی در این زمینه افزایش می‌یافت، اکنون شاهد احیای این دشت و کاهش پدیده‌های ویرانگر زیست محیطی در آن بودیم.
فرهنگ سار. یکی از نقاطی که تاکنون بیش از پیش مورد انتقاد فعالان زیست محیطی بوده، تخریب باغستان سنتی است، لطفا در این خصوص نیز توضیح دهید.
باغستان سنتی قزوین که زمانی در سال ۹۳ سه هزار هکتار وسعت داشت، حدود ۲ هزار و ۷۸۰ هکتار آن از سوی میراث فرهنگی به ثبت ملی رسید؛ البته در آن زمان اداره کل میراث فرهنگی، وزارتخانه و وظایف خود را در حد یک سازمان دنبال می‌کرد؛ در هر صورت این باغستان به عنوان یک اثر تاریخی و طبیعی افتخار منطقه قزوین بوده و همواره خدمات اکولوژیکی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی را برای این دیار از دیرباز تاکنون به همراه داشته است.
حدود ۲ هزار هکتار از این باغستان در چند دهه اخیر از بین رفته و کاملاً به علت سوء مدیریت و توسعه شهر به اصطلاح از درون و بیرون نابود شده، به طوری که وضعیت نقشه هوایی این باغستان در حدود ۱۱۰ سال پیش نشان می‌دهد که وسعت این باغ‌ها پنج برابر امروز بوده و اکنون مغلوب توسعه شهری قرار گرفته و از طرف دیگر به دلیل سوء مدیریت شهرداری و شورای شهر، این باغستان هرروز در معرض تحقیر و کاهش وسعت قرار داشته و زیان فراوانی به آن وارد شده است.
این روزها نیز با احداث و توسعه پل‌های امام رضا (ع)، رینگ شهر و کمربندی شرق از سوی شهرداری، بخشی دیگری از این باغستان در معرض تهدید قرار گرفته به گونه‌ای که گویا مجموعه مدیریت شهری قصد دارد تمام ترافیک غرب کشور را از درون باغستان سنتی قزوین عبور دهد و این درحالی است که قرار بود مطابق مصوبه شورای عالی شهرسازی در جاده نسیم شمال و به طور کلی در محدوده باغستان سنتی، یک مسیر دوچرخه سواری و پیاده تعبیه شود که روی آن برنامه ریزی نشد.
سخن آخر شما با مخاطبان فرهنگ سار
محیط زیست استان قزوین یک میراث طبیعی برای امروز و آیندگان است که باید همه دستگاه‌ها در امور برنامه ریزی و سیاست گذاری نسبت به صیانت و حفظ آن اقدام کنند؛ بخشی اعظمی از مشکلات زیست محیطی قزوین متوجه کم کاری و بی توجهی دستگاه ها در گذشته بوده که گریبان استان را گرفته است و اگر به دشت قزوین به عنوان یک سرمایه ملی نگاه شود، هرگونه تخریب و تهدید این حوزه به کل نظام و در نهایت به مردم استان و ملت ایران آسیب می‌زند.
