به اعتقاد برخی از کارشناسان علوم سیاسی، انتخابات پدیده‌ای اجتماعی و فرهنگی است که در نهایت بروندادی سیاسی دارد و یکی از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده نظام‌های مردم‌سالاری و بخش جدایی‌ناپذیر دموکراسی به شمار می‌آید.
صرف‌نظر از مسائل پیرامون انتخابات، آنچه نقش تعیین‌کننده در نتایج آن دارد رفتار انتخاباتی شهروندان است که به عنوان کنشی سیاسی، در فرهنگ جامعه ریشه دارد و فرهنگ سیاسی هر جامعه‌ای بر پایه فرهنگ عمومی آن شکل می‌گیرد، از این رو در بررسی و تحلیل رفتار انتخاباتی نقش عوامل فرهنگی و ساختارهای اجتماعی اهمیت بسیاری دارد.
یکی از متغییرهای مهم در ساختار فرهنگی، اثرگذاری اقوام در انتخابات است و این موضوع برای استانهایی که از قومیت‌های متعدد تشکیل شده‌اند پررنگ‌تر از سایر مناطق است که یکی از حوزه‌های تاثیرپذیر از تنوع‌های قومی را می‌توان در رفتارهای انتخاباتی شهروندان بخوبی مشاهده کرد.
این تاثیرپذیری در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و انتخابات مجلس شورای اسلامی بیش از سایر انتخابات‌ها بارز است.
اکنون که در آستانه ششمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا به بررسی عوامل تعیین کننده مانند آرا قومی و قبیله‌ای در نحوه رای‌دهی مردم قابل بررسی است و با بررسی رفتار مردم در مقایسه با دوره‌های گذشته میزان کاهش یا افزایش تاثیر مسائل قومیتی بر نحوه رای آنها را نیز مورد کنکاش قرار دارد.
وجود ملاک قوم‌گرایی در آرا و نظرات مردم
یکی از شهروندان جوان چهارمحال و بختیاری گفت: گرایش‌های قومی و طایفه‌ایی در استانهایی که از اقوام مختلف تشکیل شده است پررنگ است و تجربه انتخابات‌های دوره‌های گذشته گویای این موضوع است.
خلیلی، تخصص و تعهد را از مهمترین شاخص‌های نامزدهای مورد نظر خود در انتخابات شوراها عنوان می‌کند و می‌گوید: پس از سال‌ها به این نتیجه رسیده‌ایم که انگیزه‌های قومیتی بدون در نظر گرفتن تعهد، دانش و تخصص نمی‌تواند آبادانی شهر و روستا را به دنبال داشته باشد.
این شهروند چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: در انتخابات دوره‌های گذشته شوراهای شهر و روستا معیاری اصلی خود را بر اساس خانوادگی قرار داده بود و با همین انگیزه رای دادم، اما این دوره به انگیزه‌های قومی کمتر توجه کرده است و بنای انتخاب خود را بر شاخص‌های منطقی قرار می‌دهم حتی اگر بزرگ خاندان بخواهد که ما به طایفه خود رای دهیم.
وی در عین حال عنوان می‌کند که بخشی از جمعیت منطقه محل سکونت خود معیار قومی و خانوادگی را ملاک انتخاب در انتخابات شوراها قرار می‌دهند و این موضوع در این منطقه بسیار پررنگ است.
یک شهروند دیگر نیز در انتخاب بین یک فرد از قوم خود با یک فرد غیر از اقوام ، به خبرنگار فرهنگ سار گفت: اگر فرد غیر اقوام از سواد و تخصص بالاتری برخوردار باشد و بتواند برای شهر موثرتر باشد بی‌شک به فرد متخصص رای می‌دهم.
حسینی در عین حال تشخیص فرد اصلح در سایه تبلیغات و وعده‌های غیرواقعی را امری سخت دانست و گفت: در شرایطی که نتوانم تشخیص بدهم که کدامیک از کاندیداها از صلاحیت بیشتری برخوردارند و می‌تواند موثر باشد، به کاندیدای قوم خود رای می‌دهم چراکه تخصص و تعهد نامزدهای دیگر، برایم محرز نشده است.
یک شهروند ساکن شهرکرد نیز با تاکید بر اینکه در انتخاب بین یک فرد متخصص غیر بومی با یک فردی که دارای وابستگی فامیلی باشد، کاندیدای فامیلی را انتخاب می‌کند، اظهار داشت: در انتخابات شوراهای اسلامی چنانچه قرار باشد چند نفری را انتخاب کنم، گزینه نخست کاندیدای فامیل است و سپس اگر افراد غیر فامیل متخصص و متعهد باشند، در گزینه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
وحید ادامه داد: اما در انتخابات مجلس شورای اسلامی که قرار است تنها یک فرد انتخاب شود، کاندیدای طایفه‌ای را انتخاب می‌کنم هرچند سابقه داشته که افرادی در فامیل کاندیدا شده‌اند که از توانمندی و محبوبیت لازم برخوردار نبوده و به آنها رای نداده‌ام.
وی در عین حال بر انتخاب خود مستقل از توصیه‌های بزرگ خانواده و اطرافیان اصرار دارد و می‌گوید: به طور معمول بر انتخاب خود بدون توجه به توصیه دیگران و از جمله بزرگان فامیل تاکید دارم و خودم با بررسی برنامه‌های نامزدها برای توسعه شهر به افراد مد نظر رای می‌دهم.
یک کارشناس: قوم‌گرایی صرف از موانع اصلی توسعه‌یافتگی
یک استاد دانشگاه در حوزه جامعه‌شناسی سیاسی به بررسی پدیده قوم‌گرایی در انتخابات پرداخت گفت: در مقایسه جوامع سنتی و مدرن به لحاظ جهت‌گیری نسبت به موضوعات، دوقطبی عام‌گرایی و خاص‌گرایی را شاهد هستیم به این صورت که در جوامع توسعه‌یافته جهت‌گیری‌ها در جهت منافع عام جامعه و کل افراد است و در جوامع در حال توسعه به طور معمول جهت‌گیری، خاص‌گرایانه و در جهت منافع خاص افراد است.
اکرم حمیدیان افزود: در بحث مشارکت سیاسی در کشور ما، جهت‌گیری‌ها، خاص‌گرایانه است که اگر چه این موضوع در مناطق قومی پررنگ‌تر است اما این پدیده در کلانشهرها که مدعی نبود قوم‌گرایی و قبیله‌گرایی هستند نیز نوعی گرایش جناحی و حزبی مشاهده می‌شود.
وی تصریح کرد: فرقی که وجود دارد این است که در مناطق قومی‌نشین با شفافیت بیشتری این پدیده نمایان شده و در کلانشهرها با پیچیدگی بیشتری در جامعه پنهان شده است.
این کارشناس جامعه‌شناسی سیاسی به مهمترین پیامد و آسیب انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا بر اساس روابط قومی و طایفه‌ای اشاره کرد و گفت: خاص‌گرایی از نوع قوم، قبیله، خویشاوند و خانواده‌گرایی تا جناح‌گرایی و تقسیم جامعه به خودی و غیرخودی هم از موانع اصلی توسعه‌یافتگی به ویژه توسعه اقتصادی و سیاسی و هم نتیجه آن است.
حمیدیان با تاکید بر اینکه باید با تغییرات ساختاری وسیع توسط دولت و مردم به سوی توسعه سیاسی قدم برداشت به علل و عوامل شکل‌گیری خاص‌گرایی در جامعه پرداخت و افزود: مهمترین عامل کمبود منابع است چرا که جایی که منابع کم است افراد سعی دارند با بسته کردن حلقه روابط منابع را در حلقه محدود خود دریافت و یا توزیع کنند.
این استاد دانشگاه برای مقابله با خاص‌گرایی و از جمله قوم‌گرایی در انتخابات به ۲ دسته از راهکارها اشاره کرد و گفت: یک دسته راهکار در سطح کوتاه‌مدت است و وزارت کشور می‌تواند با ابلاغ دستورالعمل‌هایی کاندیداها را ملزم به ایجاد فضای مشارکت فرافردی و فراقومی کند.
حمیدیان تصریح کرد: مهمتر از راهکار کوتاه‌مدت، راهکار بلندمدت است که باید در نگرش‌های جامعه ایجاد تغییر کرد به گونه‌ای که افراد در پی خیر و منفعت جمعی و عمومی باشند نه فردی و قومی و همچنین دولت با بهبود وضعیت رفاهی اقتصادی فضایی را ایجاد کنند که افراد از غم نان به جامعه و آرمان‌های والاتری بیندیشند.
وی افزود: اگر فرصت برابر و عادلانه برای همه افراد جامعه در زمینه آموزش، اشتغال و درآمد وجود داشته باشد بی‌شک افراد با فراغت‌خاطر بیشتر منافع جمعی را در اولویت مطالبات خود قرار خواهند داد و به فرد یا گرایشی رای خواهند داد که آن مطالبات عمومی را در برنامه‌های خود قرار داده باشد.
حمیدیان با بیان اینکه فضای قوم‌گرایی و خاص‌گرایی در انتخابات این دوره همچون دوره‌های قبل وجود دارد، اظهار داشت: بیشتر انتظار از اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا استخدام و اجرای برنامه‌های خاص در مناطق و موارد خاص است و شاید همین فضاهای حمایتی مهمترین دلیل عملکرد ضعیف شوراهای شهر و ایجاد تصور منفی از این شوراها در سطح جامعه شده است که راهکار برون‌رفت از این وضعیت همان راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدتی که پیشتر به آن اشاره شد.
برخی کارشناسان نیز بر این عقیده هستند که نقش رسانه‌ها و دستگاه‌های فرهنگی در کمرنگ کردن نگاه قومی جامعه به انتخابات شوراها از راهکارهای پیش رو برای از میان برداشتن این آسیب است.
استاد دانشگاه: فرهنگسازی مهمترین راهکار مقابله با قوم‌گرایی
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد در گفت‌گو با خبرنگار فرهنگ سار گفت: تا زمانی که ملاک‌های قومی و احساسی معیار افراد جامعه برای انتخاب اعضای شوراهای اسلامی باشد بی‌شک به شورای قوی و کارآمدی دست نخواهیم یافت.
مجتبی نوروزی افزود:برای عبور از این نگاه، باید تلاش کرد تا این فضا تغییر کند تا زمینه رشد و آبادانی شهرها و روستاها با انتخاب‌های منطقی، به دور از احساسات و با علم و مشورت فراهم شود.
وی اقدامات فرهنگی را راهکار رفع این آسیب دانست و گفت: رسانه‌ها، گروه‌های مرجع و نهادهای فرهنگی در این خصوص رسالت مهمی برعهده دارند و با تلاش همگان می‌توان با بسیج افکار عمومی از این عارضه عبور کرد.
به گزارش فرهنگ سار، انتخابات شوراهای اسلامی در ۶۱۶ روستای چهارمحال و بختیاری برگزار می‌شود که از این تعداد ۵۶۷ روستا دارای جمعیت زیر یک‌هزار و ۵۰۰ نفر با شوراهای سه نفره و ۴۹روستا دارای جمعیت بالای یک‌هزار و ۵۰۰ نفر با شوراهای پنج نفره است.
همچنین انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی در ۴۳ شهر این استان برگزار می‌شود که از این تعداد۲ شهر شهرکرد و بروجن با جمعیت بالای ۵۰ هزار نفر دارای شوراهای هفت نفره و ۴۱ شهر با جمعیت زیر ۵۰ هزار نفر دارای شوراهای پنج نفره هستند.
انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهری، روستایی و عشایری همزمان با سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری روز جمعه ۲۸ خردادماه ۱۴۰۰ به صورت همزمان در سراسر کشور برگزار خواهد شد.
