به گزارش فرهنگ سار، طی قرن‌های گذشته به مراتب شاهد حوادث و سوانح دلخراش و ناگوار طبیعی در سراسر جهان بوده‌ایم که وقوع آنها خسارت‌های جانی و مالی سنگینی را نیز به مردم و دولت‌ها وارد آورده و هیچ تکنولوژی نیز قادر به کنترل و یا مهار کامل آنها نیست.
ایران در حوزه حوادث طبیعی جزو ۱۰ کشور دنیا قرار دارد و از ۴۳ مورد حوادث غیرمترقبه جهان، این کشور ۳۲ مورد آن را تاکنون تجربه کرده و این در حالی است که یک درصد از جمعیت جهان در این منطقه از کره خاکی قرار داشته اما ۶ درصد تلفات طبیعی را سهم خود کرده و همه ساله نیز اعتبارات هنگفتی را در این راه هزینه می‌کند.
بدون شک، یکی از موارد یاد شده که در دهه‌های گذشته کشور و به خصوص استان قزوین با آن روبرو بوده و به خاطر دستبرد غیرقانونی انسان به منابع طبیعی و محیط زیست، زنگ خطر هشدار دهنده‌ای را نیز به گوش‌ها می‌رساند، پدیده نوظهور رانش است که متاسفانه اتفاقات ناخوشایندی را تاکنون رقم زده است.
پدیده رانش که از آن به عنوان حرکت کردن یک لایه از زمین یاد شده، در سال‌های گذشته خسارت‌های سنگینی را از خود برجای گذاشته تا جایی که این اتفاق باعث شده تا در مواردی، مسوولان اجرایی اقدام به تغییر و یا جا به جایی محیط و مکان زندگی انسان‌ها نیز کنند.
پدیده رانش نیز همانند دیگر اسلاف حوادث طبیعی خود مانند سیل و زلزله، متاسفانه علاوه بر صدمات جانی، خسارت‌های سنگینی را از خود برجای می‌گذارد و این در حالی است که عمده علت آن نیز دست درازی و حرکت سودجویانه و در عین حال، ناآگاهانه برخی افراد باعث وقوع این نوع از حوادث شده است.
این در حالی است که مهمترین علت بیان شده برای پدیده رانش در نواحی مختلف استان، به خصوص در مناطق شمالی، استفاده از روش آبیاری غیراصولی غرقابی، به ویژه در اراضی شیب‌دار و واقع شده در دامنه‌ها و ساخت و ساز واحدهای مسکونی غیرمقاوم بوده است.
۱۲ روستای استان قزوین در معرض خطر لغزش زمین قرار دارند
مدیرکل مدیریت بحران استان قزوین در این رابطه به خبرنگار فرهنگ سار گفت: با توجه به اینکه قزوین یکی از استان‌های حادثه خیز در حوزه حوادث غیرمترقبه به شمار می‌رود، طی سال‌های اخیر با پدیده رانش در برخی مناطق خود، به خصوص مناطق کوهستانی شمال استان یعنی منطقه الموت روبرو شده است.
قدرت‌الله مهدیخانی تصریح کرد: متاسفانه زیاده خواهی برخی افراد سودجو و فرصت طلب از منابع طبیعی و استفاده نادرست از اراضی موجود باعث شده با مشکلاتی از جمله لغزش زمین مواجه شویم که این مساله رفته رفته علاوه بر ایجاد خسارت‌های مالی سنگین، جان انسان‌ها در منطقه را نیز مورد تهدید جدی خود قرار داده است.
وی اضافه کرد: در سال جاری و با همکاری پژوهشکده سوانح طبیعی وابسته به مرکز تحقیقات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی کشور مناطق شمالی استان، یعنی رودبار الموت شرقی و غربی مورد بازدید قرار گرفت و در نهایت ۱۲ روستای سفیدآب، اوانک، علی آباد، خشکچال، خوبکوه، زرآباد، وشته، اویرک، چوبه، هیر، ویار و اسبمرد در معرض خطر رانش تشخیص داده شدند.
مهدیخانی با بیان اینکه از بین روستاهای یاد شده، جا به جایی روستای خوبکوه به علت شدت رانش‌ها در دستور کار قرار گرفته، تصریح کرد: عملیات جا به جایی این روستا در مرحله شناسایی یک منطقه مناسب برای این کار است و در عین حال روستای اوانک نیز وضعیت مناسبی نداشته اما با موافقت روستاییان آن قرار بر این شد تا خود اهالی بر این امر نظارت داشته باشند.
این مسوول، وجود گسل‌های موجود در منطقه را نیز دلیل دیگری بر اهمیت این موضوع دانست و گفت: با توجه به بافت فرسوده مسکونی موجود در روستاها، در صورت وقوع یک زلزله ۵ یا ۶ ریشتری، بدون تردید شاهد حوادث تلخی در این حوزه خواهیم بود.
مدیرکل مدیریت بحران استان قزوین یادآور شد: اواخر شهریورماه سال جاری درخواست ۱۶ میلیارد ریال اعتبار از مدیریت بحران کشور در خصوص اجرای طرح مطالعاتی این منطقه داده شد که خوشبختانه مورد موافقت قرار گرفته که در صورت تخصیص، این میزان اعتبار در اختیار پژوهشکده سوانح طبیعی جهت اجرا قرار داده می‌شود.
هر اقدام اجرایی در خصوص عملیات ایمن سازی رانش مستلزم کار مطالعاتی است
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قزوین در این رابطه اظهار داشت: بدون تردید، عملیات اجرایی ایمن سازی در حوزه رانش قابل پیشگیری و کنترل است اما باید توجه داشت هرگونه اقدام در این زمینه مستلزم آغاز طرح مطالعاتی میباشد.
علی خانجانیان اضافه کرد: یکی از حوادث غیرمترقبه‌ای که طی سال‌های گذشته در برخی نقاط استان، به خصوص منطقه الموت قزوین با آن روبرو بوده‌ایم و عمل انسانی نیز مهمترین عامل این پدیده بوده، زمین لغزش یا همان رانش بوده تا جایی که تا امروز ۱۲ روستا را در معرض خطر با ریسک بالا قرار داده است.
وی با بیان اینکه کوه‌های منطقه الموت از جمله کوه‌های به اصطلاح جوان به شمار می‌روند، خاطرنشان کرد: از میان روستاهای در معرض خطر رانش در الموت، ۵ روستا از زمان زلزله سال ۸۳ دارای سابقه این پدیده بوده و ۷ روستای دیگر نیز رفته رفته و به دلیل رفتارهای سوء انسانی و همچنین بارش‌های متوالی فروردین ماه سال ۹۸ فعالیت گسترده‌تری یافته‌اند.
خانجانیان ادامه داد: براساس پیگیری این نهاد و برابر مصوبات مدیریت بحران استان، ۹ روستا از ۱۲ روستای در معرض خطر رانش به درخواست بنیاد مسکن استان از سوی پژوهشکده سوانح ایران بازدید کارشناسی به عمل آمد که به جز روستای خوبکوه، چنین تشخیص داده شد که رانش در مابقی روستاها با مطالعات ژئوتکنیک و ژئوفیزیکی و با انجام عملیات ایمن سازی، قابل پیشگیری و کنترل میباشد.
به گفته این مسوول، انجام هرگونه اقدام اجرایی مستلزم شروع مطالعه است که از محل ماده ۱۰ و ۱۲ اعتبارات بحران باید مقدمات تامین منابع آن صورت پذیرد.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان قزوین یادآور شد: برای انجام کار مطالعاتی در این حوزه به ۲۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است که اگر از منابع استانی تامین گردد، با توجه به مطالعه انجام شده، از پروژه‌های اولویت‌دار منظور خواهد شد و به طور طبیعی نیز سالانه اعتبار قابل توجهی از ردیف ملی ۱۰ و ۱۲ به روستاهای مطالعه شده تعلق خواهد گرفت.
سهم قزوین در وقوع رانش‌های کشور منحصر به فرد است
مهدی شاپورزاده، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین سهم استانی وقوع زمین لغزش در برابر سایر استان‌های کشور را منحصر به فرد دانست و اظهار داشت: برابر اعلام بانک اطلاعاتی کشور، از چهار هزار و ۹۰۰ رانش به وقوع پیوسته، ۲۷۶ مورد آن مربوط به این استان بوده است.
وی ادامه داد: وقتی راجب زمین لغزش یا به عبارتی، رانش بحث می‌شود، این پدیده منحصر به یک نقطه خاص در استان نیست بلکه وقوع این رویداد به ترتیب اولویت مربوط به مناطق رودبار الموت شرقی، رودبار الموت غربی، طارم سفلی و آوج نیز می‌شود.
وی اضافه کرد: با توجه به اولویت بندی‌های ذکر شده، ۵۰ هکتار از اراضی بخش رودبار الموت شرقی مورد مطالعه رفتار سنجی و پایدار سنجی قرار گرفت و عوامل تشدید کننده آن نیز آبیاری‌های غرقابی مزارع و باغات در روستاهایی مانند زرآباد و اوانک و سپس ساخت و سازهای غیراصولی تشخیص داده شد.
شاپورزاده، دخالت انسانی را یکی از مهمترین عوامل وقوع رانش‌ها دانست و تصریح کرد: وقوع این پدیده به علت حرکت لایه‌های غیر متراکم برروی سطوح شیب دار ناپایدار صورت می‌گیرد که با وقوع زمین لرزه و یا بارش‌های شدید و متوالی که ناپایداری خاک و سرازیر شدن آن را به همراه دارد، ایجاد می‌گردد.
این مسوول حوزه آبخیزداری تاکید کرد: اگر در جایی زمین لغزش مربوط به آب باشد باید عملیات آبخیزداری و کنترل رسوبات، یعنی پروژه‌های مکانیکی و بیولوژیکی برای آن تعریف شود.
وی، مهار و کنترل رانش و در نهایت پایدارسازی آن را نیازمند هزینه‌های زیادی دانست و افزود: مهمترین راهکارهای مقابله با این پدیده در مناطقی مانند الموت قزوین اجرای عملیات زهکشی در اراضی شیب‌دار و یا ناپایدار و همچنین کنترل در ساخت و سازها می‌تواند بسیار موثر باشد.
شاپورزاده اضافه کرد: این در حالی است که متاسفانه در اراضی که مستعد لغزش هستند احداث باغات و استفاده غیراصولی در بخش آبیاری آنها که به طور معمول سنتی و به روش غرقابی صورت می‌گیرد، وقوع زمین لغزش‌ها را ملموس‌تر می‌سازد.
این در حالی است که با بررسی‌های صورت گرفته جهت جلوگیری و توقف از رانش در اراضی کوهستانی مانند الموت، اصلاح هندسی در بخش‌های شیب‌دار و در دامنه کوه‌ها و همچنین تغییر روش آبیاری‌ها از سنتی به مکانیزه و قطره‌ای می‌تواند در روند کاهش این پدیده موثر باشد.
اگرچه همه ساله شاهد تعرض برخی افراد سودجود به اراضی ملی، به خصوص در بخش‌های کوهستانی هستیم که با تبدیل این اراضی به باغات و مزارع، در واقع با آسیب وارد آوردن به طبیعت، زمینه نابودی آن را بیش از پیش فراهم می‌کنند اما به نظر می‌رسد دستگاه‌های ذیربط با همراهی دستگاه قضا باید نسبت به گذشته ورود جدی‌تری به این موضوع داشته باشند.
