به گزارش خبرنگار فرهنگی فرهنگ سار، کتاب همیشه کالایی ارزشمند بوده است، تا پیش از اختراع دستگاه چاپ به شکل قابل توجهی دارندگان کتاب ها افرادی از رده های بالای حکومتی و ثروتمندان جامعه به شمار می رفتند اما پس از تولید انبوه ماشین چاپ دانش و توانایی خواندن و نوشتن شکل دیگری به خود گرفت. خواندن و نوشتن با افزایش دسترسی به کتاب در سراسر جهان افزون شد و اینگونه بود که جوامع در حال پیشرفت برای بهتر شدن این دسترسی ها بر نحوه توزیع کتاب ها تمرکز کردند.
کتاب برای همه، شعاری است که کشورهای گوناگونی آن را سر دادند و در راستای تحقق آن برنامه های بسیاری تدارک دیدند که یکی از آنها تخفیف برای خرید کتاب است تا دسترسی به کتاب را برای اقشار مختلف جامعه به ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان و مخاطبان با توانایی کمتر برای خرید کتاب،، فراهم کنند.
اما تخفیف خرید کتاب همیشه به سود اهالی کتاب و قلم نبوده است، این مسیر سه‌گانه‌ای در اشکال مختلف رقم زده که گاهی خوب، گاه بد و در پاره‌ای موارد زشت است.
تصویر اول؛ زشت
یکی از بدترین حالت‌هایی که برای تخفیف فروش کتاب همیشه وجود داشته اما در شرایط کرونایی فراگیر شده است، فروش کتاب‌های قاچاق و غیرقانونی است. کتاب هایی که در حقیقت تخفیفی ندارند و نوعی از کلاهبرداری به شمار می‌روند.
کتاب‌هایی که از آثار مهم و پرفروش، کپی می‌شوند و مخاطب را به بهانه سانسور فریب می‌دهند و کتابی دروغین را عرضه می کنند که گاهی با نسخه اصلی تفاوت های بسیاری دارد و حتی می توان گفت کتابی تازه است.
نوع دوم فروش با تخفیف، در سایت های همه‌چیز فروشی است که در نهایت هم مشخص نمی شود چه حقیقتی پشت این تخفیف ها وجود دارد. تخفیف هایی که به نوعی حمایت از ناشران کتاب ساز و بدنامی است که کار فرهنگی را زیر سوال می برند. هر کتابی که به این روش فروخته می شود، به جای کمک به نشر کتاب و ترویج کتابخوانی رنجی است بر دوش کتابفروشان و ناشران واقعی.
این تخفیف‌ها به گونه ای رسمیت دادن به کتاب سازی و دروغ پردازی است. شاید آن را بتوان با فروش کتاب در ایستگاه های مترو که تا پیش از همه گیری کرونا بسیار مرسوم بود، مقایسه کرد؛ کاری که تحت عنوانی رسمی اما با فروش آثار غیررسمی، صورت می گرفت.
این تخفیف ها برای فروش نه‌تنها خوب نیستند، بلکه به نوعی خیانت در حق مخاطب است که کتاب بد در دست می گیرد و کتاب زده می شود و در نوع دیگر دزدی از حقوق ناشران و کتابفروشانی است که برای کار خود متحمل هزینه سرسام‌آور و البته حقیقی هستند.
هومان حسن پور، رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان، در گفت و گو با خبرنگار فرهنگ سار، این نوع از تخفیف ها را نیازمند پیگیری قانونی دانست و گفت: هر روز که یک کتابفروشی بسته می شود، حتی با وجود همه گیری کرونا، دست فروشان کتاب و به نوعی قاچاق فروشان افزایش می یابند.
وی افزود: در این زمینه اقداماتی صورت گرفته اما جلوگیری از نفوذ هر چه بیشتر این تخفیف ها نیازمند دخالت مدیران بالادستی است که باید در این زمینه دخالت کنند.
تصویر دوم؛ بد…
فروشگاه های همیشه تخفیف، یکی از روش های فروش کتاب هستند که نوعی دیگری از آسیب را با خود به همراه دارند، فروشگاه هایی که به دلیل انبار کتاب و فروش بر خط می توانند، از هزینه های جانبی بکاهند و کتاب را به قیمت عمده به ناشر عرضه کنند که باز هم مشکلات ویژه خود را ایجاد کرده اند.
فروشگاه هایی که بدون در نظر گرفتن عرضه کننده و فروشنده کتاب، آثارش را در سایت خود عرضه می کنند، یا صفحات اینستاگرامی که تا دیروز به معرفی کتاب اختصاص داشت، حالا به فروشنده هایی تعلق دارد که کتاب هایی نه چندان جالب توجه را با تبلیغ بسیار و دریافت هزینه های تبلیغ از ناشر یا نویسنده به فروش می رسانند.
کتابفروشان و ناشران خود معتقدند، تخفیف مداوم و همیشگی برای همه کتاب‌ها، کاری آسیب‌زا و نادرست است. در همین زمینه نیز اعتراضی جدی صورت گرفت که نحوه اجرای طرح های تخفیفی در سایت ها زیر نظر خانه کتاب یا اتحادیه ناشران یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد و بیش از ۷۰۰ نفر از فعالان صنعت نشر با امضاء طومار، به تخفیف برخی سایت‌های فروش کتاب و نمایشگاه‌های برخی شهرها اعتراض کردند.
آزاده نطربلند، معاون خانه کتاب و ادبیات در این باره به فرهنگ سار گفت: مساله تخفیف سایت ها یکی از موضوعاتی بود که ناشران و کتابفروشان به طور جدی و دقیق به آن پرداختند و اعتراضات و جلسات پی در پی پاسخ درستی را در پی داشت و منجر به شکل گیری نظارت دقیق تری بر تخفیف سایت ها شد. البته که این تصویر بد با وجود کمرنگ شدن، هنوز هم وجود دارد.
تصویر سوم؛ خوب…
روش های فکر شده، با برنامه و کوتاه مدت برای ارائه تخفیف، بسیار مهم است. کاری که از سال ۱۳۹۴ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عاملیت خانه کتاب و ادبیات اجرا کرده است، طرحی که در روزگار کرونایی و در دو سال اخیر بیش از ۶ دوره آن به سود کتابفروشان و ناشران بوده است. ویژگی طرح های فصلی تخفیف کتاب، جدا از تاثیرگذاری چشمگیر بر اقتصاد ناشران، کمک به آشنایی مخاطبان با کتاب های اصیل و ناشران حرفه ای است که می توانند کار خود را به خوبی عرضه کنند و فرصت تبلیغ در سطح کشور داشته باشند.
تخفیف های طرح های فصلی در همه استان ها و بیشتر شهرهای کشور برگزار می شود و شامل کتابفروشی ها برگزیده و صاحب جواز کسب است و کتاب هایی که در این طرح عرضه می‌شود، همه در سامانه خانه کتاب و ادبیات ثبت شده اند و رسمیت دارند و این گونه احتمال فروش کتاب های دروغین بسیار کمتر می شود. این طرح که در طول ۶ سال، با افزایش بودجه چند برابری، برای پوشش مخاطبان بیشتر و افزایش قیمت کتاب ها، کارایی خود را افزایش داده است، اکنون هفدهمین دوره خود را برگزار می کند.
با وجود این که این تخفیف ها برای مخاطبان، کتابفروشان و ناشران مفید و کارآمد است، باز هم موضوعاتی در آن مطرح می شود که می تواند به بهتر شدن کار کمک کند. خوب بودن به معنی بی نقص بودن نیست. مساله ای که خانه کتاب با وجود تغییر مدیران و حتی ادغام موسسات فرهنگی زیر مجموعه معاونت فرهنگی ارشاد، همواره در نظر داشته است.
به گزارش فرهنگ سار، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۴ برای هدفمندکردن یارانه نشر طرح های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح ها کتابفروشی ها می توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را از وزارت خانه دریافت کنند.
در این طرح ها که با نام طرح های فروش فصلی مشهور شده اند، کتابفروشی هایی که شرایط لازم را داشته باشند، پس از ثبت نام، می توانند کتاب های خود را که با شرایط تعیین شده مطابقت داشته باشند به خریداران بفروشند. پاییزه کتاب ۹۹، پانزدهمین دوره از طرح‌های فصلی فروش کتاب، با هدف حمایت از کتابفروشان در آبان ماه برگزار شد.
این طرح ها از جمله مزیت هایی است که کتابفروشان حضور آن را در ایام رکود فروش کتاب در همه‌گیری کرونا ضروری می دانند.
طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰ از (۱۷ خرداد) جاری در کتابفروشی‌های سراسر کشور آغاز شده و به مدت یک هفته ادامه می یابد. تاکنون بیش از ۱۶ طرح فصلی کتاب برگزار شده که درآخرین دوره ۹۳۶ کتابفروشی از سراسر کشور در این طرح مشارکت فعال داشته اند.
