به گزارش فرهنگ سار، اواخر بهمن ماه سال قبل بود که آخرین بار برای اهدای خون به پایگاه انتقال خون مهاباد در جنوب آذربایجان‌غربی رفتم به دلیل شیوع ویروس کرونا و ایجاد محدودیت‌ها با وجود اینکه جزو اهداکنندگان مستمر هستم ولی فرصتی پیدا نکرده بودم تا برای اهدای خون مراجعه کنم تا اینکه دیروز پیامکی از پایگاه انتقال خون مهاباد مبنی بر “نیاز به اهدای گروه خونی شما” دریافت کردم.
ابتدا از ترس اینکه شاید پایگاه انتقال خون چون محیطی سرپوشیده است و ویروس کرونا آنجا هم در کمین باشد از رفتن امتناع کردم اما پس از مدتی و یادآوری این پیامک انتقال خون و اینکه شاید هم‌اکنون کسی محتاج خون من و امثال من باشد، راهی پایگاه انتقال خون مهاباد شدم.
پایگاه انتقال خون مهاباد در میدان مادر و ضلع شرقی خیابان “حمه آغای منگور” این شهر واقع شده است که در هر ۲ نبش خیابان مکان برای پارک ماشین یافت می‌شود؛ این پایگاه به عنوان یکی از پایگاه‌های اقماری آذربایجان‌غربی از سال ۱۳۸۷ در ساختمانی مستقل فعالیت خود را در این شهرستان آغاز کرده است.
پس از ورود به این ساختمان و عبور از درب شیشه‌ای و راهرو کوچکی که به سالن انتظار ختم می‌شود چهار ردیف صندلی در سالن انتظار قرار دارد که یکی در میان برای نشستن افراد مکان در نظر گرفتند.
هر کسی که وارد این سالن می‌شود جدا از جایگاه و منزلت اجتماعی که دارد از وی به عنوان یک داوطلب اهدای خون یاد می‌شود و باید با همراه داشتن کارت ملی در نوبت پذیرش قرار گیرد تا یک نفر که به عنوان متصدی ثبت و پذیرش در اتاقک شیشه‌ای مشغول نوبت‌دهی به مراجعان است از وی ثبت‌نام به‌عمل آورد.
ابتدا فکر می‌کردم که شاید در این روزهای سرد پاییزی در مهاباد کمتر کسی باشد تا دغدغه بیماران نیازمند به خون را داشته باشد اما وقتی وارد پایگاه انتقال خون شدم دیدم که شمار زیادی از اقشار مختلف مردم انساندوست این شهر نیز با این دغدغه و نگرانی برای اهدای خون حضور یافته‌اند.
سرانجام پس از حدود ۱۰ دقیقه انتظار نوبت به من هم رسید و چون اهداکننده مستمر بودم از روی کد ملی مشخصاتم را که در سامانه قرار داشت جستجو و به ثبت رساند.
هر چند به باور “حسن سلطان‌پور” متصدی ثبت نام پایگاه انتقال خون مهاباد این روز یک روز عادی در این پایگاه بود اما به نظرم کمی شلوغ می‌رسید و آن هم به خاطر ارسال پیامک و اعلام کاهش ذخیره بانک خون در رسانه‌ها بود.
پس از ثبت‌نام باید دوباره به سالن انتظار برمی‌گشتم تا در صف معاینه پزشک قرار گیرم.
از فرصت استفاده کردم و با فردی به نام “استاد احمد” که برای اهدای خون آمده بود آشنا شدم وی در حال خوردن کیک و آبمیوه بود که پس از اهدای خون به داوطلبان داده می‌شود.
اهدای خون نوعی همدلی با دیگران است
در گذشته فکر می‌کردم که فقط پزشکان و افراد خاصی از جامعه خون اهدا می‌کنند اما حضور استاد احمد در پایگاه انتقال خون برایم جالب بود؛ وی از اهدای خون خود دیدگاه متفاوتی داشت و اهدای خون را نوعی همدلی با دیگران عنوان کرد، دیگرانی که آنان را نمی‌شناخت و تنها میدانست که محتاج خون هستند و از آنها به عنوان بیماران تالاسمی، مجروحان تصادف و بیماران خونی یاد کرد.
استاد احمد در تعویض روغنی کار می‌کند و در چند سال گذشته اهداکننده مستمر خون بوده و یک بار هم پایگاه انتقال خون از وی به عنوان اهداکننده مستمر تقدیر کرده است.
وی گفت: سلامتی امانتی است که خداوند به ما هدیه کرده و باید قدردان آن باشیم و به هر راهی که برایمان مقدور باشد به همنوعان خود کمک کنیم و اهدای خون یکی از این راه‌هاست.
وی اضافه کرد: از طرفی دیگر اهدای خون برای سلامتی انسان هم مفید است و خون تازه وارد رگ‌های انسان می‌شود به طوری که هر با پس از اهدای خون احساس خوبی دارم و بدنم سرحال‌تر و پرانرژی‌تر می‌شود که این هم برکت این اهدا است.
حرف‌هایم با استاد احمد ناتمام ماند زیرا نوبت من برای رفتن به اتاق پزشک فرارسید به همین دلیل با استاد احمد خداحافظی کردم.
در اتاق پزشک ابتدا باید با یک ترازوی دیجیتالی وزن خود را به پزشک اعلام می‌کردید و سپس روی صندلی مخصوص معاینه قرار می‌گرفتید تا فشار خونتان چک شود؛ پزشک در اولین مرحله در مورد خوردن صبحانه، مصرف داروی خاص، سابقه بیماری و سابقه بستری و عمل جراحی از شما می‌پرسد.
اگر هیچ‌گونه مشکل و سابقه‌ای نداشته باشید شما باید فرم ثبت‌نام و صفحه‌ای که حاوی بارکد مخصوص است را تکمیل و سپس برای اهدای خون به سالن دیگری بروید؛ وقتی که وارد این سالن می‌شوید، افراد را اهداکننده خطاب می‌کنند.
در سالن اهدای خون هشت صندلی مخصوص اهدا که با استفاده از کاور مخصوص و یکبار مصرف پوشیده شده بودند وجود داشت و چند نفر در حال اهدای خون بودند و یک نفر هم به عنوان همراه یکی از اهداکنندگان در سالن حاضر بود.
در این شیفت کاری چهار پرسنل خانم در سالن حضور داشتند که ۲ نفر در بخش نخست سالن و ۲ نفر هم در قسمت انتهای سالن بودند که اهداکنندگان را برای استقرار در محل اهدای خون راهنمایی می‌کردند.
در یکی از صندلی‌های خالی اهدای خون به انتظار نشستم تا اینکه یکی از پرسنل پیش من آمده و مدارکی که همراه داشتم را تحویل گرفت و پس از چند دقیقه با در دست داشتن چند لوله آزمایشگاهی (بِشر) و کیسه اهدای خون دوباره بازگشت و ابتدا قسمت بالایی بازوی چپم را با بند نارجی رنگی بست و با استفاده از باند و ماده مخصوصی محل مورد نظر را به خوبی ضدعفونی کرد.
سپس با پیدا کردن رگ و با استفاده از سرسوزنی مخصوص، مراحل اهدای خون آغاز شد.
پس از حدود پنج دقیقه صدای بوقی از دستگاه خارج شد که نشاندهنده این امر بود که خون به اندازه کافی در داخل کیسه تزریق شده است؛ با جداکردن سوزن از بازوی من، بلافاصله کیسه خون به یخچال مخصوص منتقل شد.
تمامی مراحل کار با دقت خاصی انجام می‌شد و پس از پایان اهدای خون باید مدتی را هم روی صندلی دراز بکشید تا بدن بتواند خود را با شرایط جدید وفق بدهد،
در قسمت وسط سالن اهدا یخچال مخصوص تغذیه قرار داشت که کسانی که کار اهدای آنان به پایان می‌رسید از این یخچال کیک و آبمیوه دریافت می‌کردند و در مکان مخصوصی برای این منظور آن را میل می‌کردند.
قبل از خروج از سالن انتقال خون با خانم جوانی که در حال گذاشتن کیسه‌های خون در داخل یخچال بود نیز هم صحبت شدم او خودش را “شیبا ریانی” با مدرک کارشناسایی مامایی معرفی کرد که ۲ سالی بود کارش را در این پایگاه آغاز کرده بود.
وی گفت: پایگاه انتقال خون از جمله مراکزی است که تعطیلی بسیار کم دارد و در این ایام کرونایی امکان دورکاری نیز در آن وجود ندارد.
ریانی افزود: در ابتدای شیوع ویروس کرونا ما هم مانند سایر افراد جامعه از این ویروس ترس داشتیم اما با توجه به رعایت اصول بهداشتی تاکنون هیچ کدام از همکاران ما به کووید – ۱۹ مبتلا نشدند.
وی اضافه کرد: در اوایل کمی برایمان سخت بود که در طول شیفت کاری ماسک و دستکش داشته باشیم اما اکنون دیگر همه عادت کردیم و اگر کرونا هم به پایان برسد دیگر ماسک را برنمی‌داریم.
وی گفت: کار در انتقال خون از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است و باید تمام کارها با دقت زیادی انجام شود و هیچ گونه اشتباهی نباید صورت گیرد زیرا هرگونه جابجایی و اشتباه در برچسپ‌ها می‌تواند به ایجاد صدمه و حتی مرگ دیگران منجر شود.
به خاطر ترافیکی که در سالن اهدای خون بود زیاد بیشتر از این امکان صحبت با پرسنل برایم فراهم نشد از این‌رو برای ادامه بحث کار اهدای خون به دفتر رییس پایگاه انتقال خون مهاباد مراجعه کردم.
او پزشک جوانی و خوش مصاحبه‌ای بود و از اینکه رسانه‌ها از روند اهدای خون گزارش تهیه کنند استقبال می‌کرد، مصاحبه را با همان دغدغه و نگرانی خودم از اهدای خون همزمان با شیوع ویروس کرونا که داشتم، شروع کردم.
ویروس کرونا از طریق خون منتقل نمی‌شود
رییس پایگاه انتقال خون مهاباد گفت: ویروس کرونا از طریق خون منتقل نمی‌شود و شهروندان نگران نباشند چرا که تمامی تجهیزات در فرآیند انتقال خون، بهداشتی و ضدعفونی شده است.
داود نصر ارکن افزود: افراد قبل از خون گیری معاینه می‌شوند و اگر احتمال بسیار کم دارای علائم ابتلا به کرونا حتی به صورت خفیف باشند از آنها خون‌گیری انجام نمی‌شود.
وی اظهار داشت: در پایگاه انتقال خون تمامی دستورالعمل‌های بهداشتی برای گیرندگان خون رعایت می‌شود و هیچ جای نگرانی برای اهدا کنندگان وجود ندارد ضمن آنکه تاکنون هیچ مشاهده علمی وجود نداشته که نشان دهد که کرونا از طریق خون منتقل شود بنابراین نه برای اهداکنندگان و نه برای دریافت کنندگان امکان انتقال ویروس از طریق خون وجود ندارد.
وسایل سازمان انتقال خون یکبار مصرف و کاملا استریل شده است و هیچ نگرانی از انتقال ویروس کرونا و دیگر بیماری‌ها وجود ندارد
وی اضافه کرد: وسایل سازمان انتقال خون یکبار مصرف و کاملا استریل شده است و هیچ نگرانی از انتقال ویروس کرونا و دیگر بیماری‌ها وجود ندارد.
نصر ارکن گفت: سن اهدای خون بین ۱۸ تا ۶۰ سال است و وزن اهدا کننده باید بالای ۵۰ کیلوگرم باشد و مردان هر سه ماه و خانم‌ها هر چهار ماه یکبار می‌توانند خون اهدا کنند.
وی با اشاره به اینکه اهدای خون منظم با تنظیم آهن بدن، خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف را کاهش می‌دهد، افزود: اهدای خون برای شخص اهداکننده نیز مفید و مؤثر است، چرا که این امر سبب تولید سلول‌های جدید می‌شود.
رییس پایگاه انتقال خون مهاباد تاکید کرد: در صورت تداوم کاهش اهدای خون از سوی شهروندان جان بیماران پیوندی، تالاسمی، سرطانی، آسیب دیدگان تصادفات، بیماران هموفیلی و مادران باردار و بسیاری دیگر از بیماران که به خون و مشتقات آن نیازمندند، به خطر می‌افتد.
وی با اشاره به اینکه این پایگاه تامین‌کننده نیاز خونی جنوب آذربایجان‌غربی است، ادامه داد: وجود ذخیره مناسب خونی در مهاباد امری ضروری است و تحقق این امر مشارکت بیشتر مردم نوع‌دوست این شهرستان را می‌طلبد.
رییس پایگاه انتقال خون مهاباد تاکید کرد: اهداکنندگان خون در تمامی روزهای هفته به جز ایام تعطیل از ساعت ۷:۴۵ صبح تا ۱۳:۳۰ می‌توانند با مراجعه به این پایگاه اقدام به اهدای خون کنند.
مراجعه ۶۳۸۹ مهابادی به پایگاه انتقال خون
یکی از مواردی که اهمیت حضور شهروندان مهابادی به پایگاه انتقال خون این شهر را بیشتر کرده این امر است که این پایگاه تامین کننده خون مورد نیاز ۱۴ واحد بیمارستانی در شهرستان‌های جنوب آذربایجان‌غربی و وجود بیش از ۲۰۰ بیمار تالاسمی در این شهرستان‌ها است.
با ارایه آمار رییس پایگاه انتقال خون مهاباد و اینکه امسال بیش ۶ هزار نفر از شهروندان مهابادی برای اهدای خون به این پایگاه مراجعه کردند فهمیدم که چقدر از قافله اهدای خون این شهرستان عقب هستم.
رییس پایگاه انتقال خون مهاباد گفت: این پایگاه علاوه بر تامین خون مورد نیاز بیمارستان امام خمینی (ره) مهاباد، تامین‌کننده خون مورد نیاز مراکز بیمارستانی دیگر شهرستان‌های جنوب آذربایجان‌غربی از جمله میاندوآب، تکاب، شاهین‌دژ، بوکان، نقده، سردشت، پیرانشهر و تکاب نیز است.
نصر ارکن اظهار داشت: امسال ۶ هزار و ۳۸۹ نفر برای اهدای خون به این پایگاه مراجعه کرده‌اند که از این تعداد پنج هزار و ۹۸۹ نفر موفق به اهدای خون شدند که از این تعداد پنج هزار و ۸۵۵ نفر مرد و ۱۳۴ نفر نیز اهدا کننده زن بودند.
وی با اشاره به اینکه امسال ۱۵ تا ۲۰ درصد اهدای خون در این پایگاه کاهش پیدا کرده است اضافه کرد: از مجموع کل اهداکنندگان خون در این شهرستان ۶۶۴ نفر امسال برای نخستین بار اقدام به اهدای خون کرده‌اند و سه هزار و ۴۶۹ نفر نیز جزو اهداکنندگان مستمر خون بودند.
وی افزود: ذخایر بانک خون این پایگاه با توجه به شروع فصل سرما و کاهش آمار مراجعه‌کنندگان با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شده و نیاز است شهروندان با هر گروه خونی ضمن مراجعه به اداره انتقال خون این شهرستان اقدام به اهدای خون کنند.
نصرارکن اظهار داشت: در پایگاه انتقال خون مهاباد پلاسما، گلبول قرمز فشرده، سی پی، سی پی پی، خون فیلتردار، خون شسته شده و پلاکت خون نیز فرآوری و استحصال می‌شود.
وی افزود: افرادی که دچار بیماری‌هایی همچون ایدز، هیپاتیت، ابولا و سایر بیماری‌های خطرناک قابل انتقال از طریق خون هستند نباید خون اهدا کنند.
ارسال پلاسمای خون به اروپا
از چند سال قبل یکی از موفقیت‌های پایگاه انتقال خون مهاباد کسب مجوز ارسال پلاسما به اتحادیه اروپا و وارد کردن داروهای خونی حاصل از انتقال پلاسما است که برخی افراد این امر را به اشتباه به عنوان صادرات خون تعبیر می‌کنند.
رییس پایگاه انتقال خون مهاباد هرگونه صادرات خون به اروپا و کشورهای منطقه را کذب محض خواند و گفت: به سختی می‌توانیم خون مورد نیاز ۱۴ بیمارستان جنوب آذربایجان‌غربی را تامین کنیم و در صورتی که پلاسمای اضافه داشته باشیم پس از ارسال به تهران به کشور اتریش برای تهیه دارو برای کشورمان ارسال می‌شود.
وی با بیان اینکه پس از بازدید و نظارت‌های لازم استاندارد فرآورده‌های خونی این پایگاه تائید و مجوز ارسال پلاسما از مهاباد به اتحادیه اروپا صادر شده است، افزود: برای متناسب سازی جهت کسب استانداردهای اتحادیه اروپا، ۶ میلیارد ریال هزینه شد.
رییس پایگاه انتقال خون مهاباد گفت: چند سال قبل شرکت ” اکتا فارما ” اتریش به نمایندگی از اتحادیه اروپا پس از بازدید و نظارت‌های لازم، مهاباد را به عنوان اولین شهرستان و پایگاه اقماری کشور دارای استاندارد لازم برای تولید و صادرات پلاسما به اروپا معرفی کرد.
وی اضافه کرد: پلاسما، ۵۵ درصد خون را تشکیل می‌دهد و مایعی است که ۹۱ درصد آن را آب، یک درصد آن را املاح و یون‌های معدنی، هفت درصد آن را پروتئین‌های پلاسما و یک درصد باقی‌مانده را ویتامین‌ها، مواد قندی و لیپیدها، هورمون‌ها، اسیدهای آمینه، گلوکز و چربی و مواد دفعی است.
مزایای سلامتی اهدای خون
دکتر نصر به چند مورد از مزایای اهدای خون هم اشاره کرد و گفت: بیشتر پزشکان مهابادی اهدا کننده مستمر هستند و بی‌دلیل نیست که آنان خون اهدا می‌کنند.
جلوگیری از بروز خطر “هموکروماتوز”
هموکروماتوز نوعی عارضه سلامتی است که به علت جذب بیش از حد آهن توسط بدن ایجاد می‌شود. این عارضه علل ارثی یا ژنتیکی دارد یا ممکن است در اثر کم خونی یا اختلالات دیگر ایجاد شود، اهدای منظم می‌تواند در کاهش مقدار اضافی آهن خون کمک کند و به این ترتیب از بروز این عارضه در افراد جلوگیری کند.
ضد سرطان
اهدای خون همچنین می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان موثر باشد، با اهدا کردن، خون پاکسازی می‌شود و مواد سمی و ایجاد کننده سرطان در بدن تا حد زیادی تولید نمی‌شوند.
سلامت قلب و کبد
اهدای خون در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و کبدی ناشی از میزان زیاد آهن در بدن مفید است، داشتن رژیم غذایی غنی از آهن به ویژه پروتئین‌های حیوانی می‌تواند سطح آهن در بدن را افزایش دهد و از آنجایی که تنها مقادیر محدودی می‌تواند جذب بدن شود، آهن اضافی در قلب، کبد و پانکراس ذخیره می‌شود که این خود مسبب ابتلا به سیروز و نارسایی کبد، آسیب به پانکراس و یا اختلالات قلبی مانند ریتم نامنظم قلب است.
اهدای منظم خون کمک می‌کند تا سطح نرمال آهن خون حفظ شود و در نتیجه ریسک ابتلا به بیماری‌های مختلف کاهش پیدا کند.
کاهش وزن
اهدای خون منظم سبب کاهش وزن اهدا کنندگان می‌شود. به همین سبب افراد چاق یا دارای اضافه وزن می‌توانند از اهدای خون به عنوان یک روش کمک درمانی برای کاهش وزن خود بدون هیچ خطر سلامتی استفاده کنند تا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در آنها کاهش پیدا کند.
ساخت گلبول‌های جدید خونی
پس از اهدای خون، بدن شروع به فعالیت برای پرکردن گویچه‌های خونی و تامین مقدار مورد نیاز خون بدن می‌کند که این سبب تولید سلول‌های جدید خونی و کمک به افزایش سلامت بدن می‌شود.
معاینه و تست رایگان قبل از اهدای خون
قبل از اهدای خون پرستار یا پزشک به مشاوره سلامتی فرد می‌پردازد، در نتیجه فرد با یک بازبینی پزشکی (چکاپ) رایگان شده وضعیت سلامت او مورد بررسی قرار می‌گیرد.
احساس خوب انجام یک عمل انسان دوستانه
اهدای خون سبب نجات جان زندگی هزاران نفر می‌شود و انجام این کار باعث ایجاد حسی خوب در فرد، افزایش مقبولیت اجتماعی، دریافت کارت اهدای خون و خدمات پزشکی ویژه برای خود فرد و اعضای خانواده او در شرایط اورژانسی و صدها فایده و سود دنیوی و اخروی می‌شود.
در پایان هنگامی که می‌خواستم از پایگاه انقال خون مهاباد بیرون بیایم مسوول بانک خون یکی از بیمارستان‌های جنوب استان را دیدم که برای تحویل و انتقال خون به این پایگاه آمده بود و فلاک مخصوص انتقال خون را به بانک خون حمل می‌کرد.
هر چند او زیاد علاقه‌مند به مصاحبه نبود اما در ظاهر مشخص بود عجله دارد و می‌خواست در اولین فرصت خون‌ها را از این پایگاه تحویل گرفته و به بیمارستان ببرد.
سازمان انتقال خون در سال ۱۳۵۳ با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهدا، تهیه و تامین خون و فرآورده‌های سالم، مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند به ویژه مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی (سرطان خون) تاسیس شد.
اهداف این سازمان با سابقه ۴۷ سال خدمت، شامل مشارکت در مراقبت از بیماران، تامین خون سالم و کافی، بسیج اهداکنندگان داوطلب، همکاری با بیمارستان‌ها در حل مشکلات انتقال خون و گسترش شبکه پایگاه‌های انتقال خون است.
