به بهانه فرا رسیدن چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و انتخاب اثر «این جزیره با تو نفس می‌کشد» داستان زندگی فعال و مبارز انقلابی «شهید موسی درویشی نخل‌ابراهیمی» نوشته اعظم پشت مشهدی از شاعران و نویسندگان استان هرمزگان و جزو منتخبان کتاب سال دفاع مقدس؛ خبرگزاری جمهوری اسلامی(فرهنگ سار) در گفت وگویی با وی به عنوان نویسنده و کارشناس مسوول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری انقلاب اسلامی این استان انجام داده است که باهم می‌خوانیم.
خانم پشت مشهدی «این جزیره را تو نفس می‌کشد » در خصوص چه موضوعی است؟ «این جزیره با تو نفس می‌کشد» زندگی داستانی فعال و مبارز انقلابی شهید والامقام موسی درویشی نخل‌ابراهیمی است که سال ۱۳۹۶ در قالب داستانی به رشته تحریر درآمد و به لطف خدا در سال ۱۳۹۷ هم توسط انتشارات فاتحان به چاپ رسید درواقع این اثر به سفارش بسیج کارگری کشور و حاصل ساعت‌ها مصاحبه شفاهی با خانواده، دوستان و همرزمان شهید موسی درویشی نخل ابراهیمی است.
فرهنگ سار: دلیل انتخاب این اسم برای کتاب تان چه بود؟
شهید موسی درویشی نخل ابراهیمی تنها یک شخصیت اجتماعی و انقلابی نبود بلکه جان و نفس جزیره هرمز بود که مردم جزیره با وجود او معنای واقعی آزادی، استقلال و انقلاب اسلامی را درک کردند، در ظلمت و جهالت فرهنگی قبل از انقلاب در شرایطی که فقر گردن اجتماع ایران را می‌فشرد، شهید موسی درویشی با جان و دل تمام داشته‌هایش را صرف انقلاب و معرفی آن به مردم کرد.
هرگز در برابر ظلم کوتاه نیامد و با تمام وجود برای آسایش مردم جزیره تلاش کرد. این کتاب برشی از زندگی پر از برکت شهید موسی درویشی نخل ابراهیمی است و دلیل اصلی انتخاب این نام هم، وجود عزیز و بخشنده شهید موسی درویشی بود که تمام مردم جزیره زندگی و آنچه داشتند را مدیون فداکاری او می‌دانستند. امیدوارم در این اثر آن طور که شایسته بوده حق مطلب را ادا کرده باشم.
فرهنگ سار: چه چیزی باعث شد تا خاطرات شهید موسی درویشی نخل ابراهیمی را بنویسید؟
جمع‌آوری اسناد شفاهی دوران انقلاب و دفاع مقدس همیشه برایم اولویت داشته و با عشق و علاقه خاصی این کار را انجام می‌دهم چون می‌دانستم که در استان کار جامع و درخوری برای شهید درویشی انجام نشده و با توجه به اینکه از شخصیت‌های اثرگذار و انقلابی استان هم بودند تصمیم گرفتم که خاطرات شفاهی ایشان را جمع‌آوری کنم. به همین خاطر با افرادی که به نوعی با شهید ارتباط خانوادگی و اجتماعی داشتند مصاحبه کردم، حاصل چندماه پیگیری و تلاش برای ثبت خاطرات شهید ۵۹ ساعت مصاحبه شد که آن را در قالب داستانی نوشتم در واقع این اثر به شخصیت، زندگی و فعالیت‌های انقلابی این شهید بزرگوار در جزیره هرمز می‌پردازد.
با خبر شدیم که این اثر جزو منتخبان کتاب سال دفاع مقدس شده ضمن تبریک به شما دلیل این انتخاب چه بوده است؟ بله به لطف خدا و به ویژه نگاه خود “شهید موسی درویشی نخل ابراهیمی” کتاب «این جزیره با تو نفس می‌کشد» جزو منتخبان کتاب سال دفاع مقدس امسال بود و مایه مباهات و خوشحالی است که این اثرم از نگاه جامعه ادبی کشور مورد قبول و توجه قرار گرفته است.
فرهنگ سار: در زمینه تدوین و جمع آوری اثر حمایتی هم داشتید؟
در حوزه جمع‌آوری و ثبت اسناد شفاهی و تاریخی این مرز و بوم زمان نقش مهمی دارد و نباید آن را نادیده گرفت، هر چه از زمان واقعه دور شویم ممکن است گرد فراموشی و تحریف بر حافظه آنهایی که در زمان واقعه حضور داشته‌اند بنشیند و بخش مهمی از آن اتفاق از بین برود، یکی از دغدغه‌های من جمع‌آوری و ثبت خاطرات شفاهی شخصیت‌های فعال و اثرگذار استان در بخش انقلاب و دفاع مقدس است که سال‌های بسیاری است از وقوع آن گذشته، لذا ثبت و ضبط نشدن آن به معنای از بین رفتن تاریخ فرهنگی و اجتماعی این مرزوبوم به حساب می‌آید.
از طرفی هرچه دسترسی ما به اسناد شفاهی و حفظ و کیاست از آن بیشتر شود در آینده تولیدات فرهنگی و هنری ارزشمندتری خواهیم داشت اما اگر این اسناد شفاهی وخاطرات جمع‌آوری نشود دیگر خوراک فرهنگی نخواهیم داشت و واقعیت‌های ارزشمند کشور و مردم به دست فراموشی سپرده می‌شود و دیگر نامی از قهرمانان دیروز ما در تاریخ باقی نخواهد ماند، با این مقدمه باید بگویم در ثبت و جمع‌آوری اسناد شفاهی با مشکلات بسیاری دست به گریبانیم.
هنوز فرهنگ ثبت خاطرات شفاهی در کشور به خوبی جا نیفتاده و هیچ چهارچوب و شیوه‌نامه اصولی هم در دستگاه‌های فرهنگی برای ثبت خاطرات شفاهی وجود ندارد و هر کسی با هر میزان توان و ظرفیتی اقدام به جمع‌آوری اسناد شفاهی می‌کند و موضوع دیگر اینکه متأسفانه ترویج و اشاعه فرهنگ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در نهادهای فرهنگی در حد شعار مانده و آن‌طور که شایسته و بایسته است به هنر متعهد و هنرمند ارزشی توجهی نمی‌شود، بنابراین اگر انگیزه و اشتیاق خود هنرمند نباشد به خاطر سختی‌ها و مشقت‌هایی که در حین جمع‌آوری اطلاعات وجود دارد به زودی از میدان به در می‌شود و دیر یا زود با فاجعه‌ای به نام بی‌هویتی فرهنگی مواجه خواهیم شد.
فرهنگ سار: انتظاری که از مسوولان حوزه فرهنگی در این استان برای توسعه تولیدات و آثار فرهنگ پایداری می‌رود به نظرشما چیست؟
اگر مسوولان فرهنگی بدانند که تاریخ شفاهی هسته اصلی فرهنگ این مرزوبوم است بدون شک مسئولانه‌تر از هنر متعهد و هنرمند ارزشی حمایت می‌کنند چیزی که متأسفانه امروز اثری از آن نمی‌بینیم و در حد شعار باقی مانده است، برای نمونه عرض می‌کنم در سال‌هایی که مشغول جمع‌آوری خاطرات شهید موسی درویشی بودم شش نفر از دوستان و همرزمان شهید با من مصاحبه کردند که امروز در بین ما نیستند و تنها خاطرات آنان باقی مانده و اگر این خاطرات هم جمع‌آوری نمی‌شد بخش مهمی از تاریخ این مردم فراموش می‌شد امیدوارم نگاه مسوولان فرهنگی و متولیان فرهنگ به مقوله تاریخ شفاهی تغییر یابد و به آن اهمیت بیشتری دهند.
فرهنگ سار: به نظرتان چه راهکاری برای این موضوع وجود دارد؟
به نظرم مسوولان فرهنگی کشور باید نگاه منطقی و واقع‌بینانه‌تری به مقوله حفظ و ثبت تاریخ شفاهی کشور داشته باشند تا در آینده‌ای نه چندان دور با فقر اطلاعات مواجه نشویم و افسوس زمانی را نخوریم که می‌توانستیم برای ثبت و ضبط تاریخ شفاهی کشور کاری کنیم و نکردیم. حافظه آدم‌ها گنجینه‌های رخدادها و وقایع تاریخی است، تلاش کنیم با بی‌توجهی تاریخ شفاهی این کشور را از بین نبریم و در ثبت و جمع‌آوری آن کوشا باشیم.
فرهنگ سار: به نظر شما وظیفه هنرمندان درخصوص حفظ اسناد تاریخی و شفاهی چیست؟
مهمترین رسالت یک هنرمند داشتن تعهد به ارزش‌هایی است که با آن خو گرفته و در گوشت و استخوانش نهادینه شده است، انقلاب اسلامی ایران با خون جوانان و دلاورمردانی به ثمر رسیده که به اصل نظام اعتقاد راسخ داشتند و پایبندی آنان به اسلام و قرآن باعث شد تا حتی یک وجب از این سرزمین به دست دشمنان نیفتد، این نهایت بی‌انصافی است که هنرمندان در سایه امنیتی که حاصل جان و خون این قهرمانان بوده و هست، بی‌توجه به تاریخ و فرهنگ این مرزوبوم دست روی دست بگذارند و اجازه بدهند هنر متعهد و تاریخ شفاهی این کشور به دست فراموشی سپرده شود.
من به عنوان یک هنرمند، آرامش و امنیت امروز خود و خانواده‌ام را مدیون همان جان‌فشانی‌ها و رشادت‌هایی می‌دانم که مردان، زنان و جوانان برومند آن دوران از خود بر جای گذاشتند تا من امروز بتوانم بنویسم و اگر این قلم برای آنان و به خاطر آنان به نگارش درنیاید جای تأسف دارد.
متأسفانه هنر ما به سمت و سوی شعارزدگی رفته و آنچه باید هنر را متعهد و ارزشی کند پرداختن به تاریخ شفاهی و نگارش رخدادهایی است که انسان‌های واقعی با ارزش‌های واقعی آن را خلق نموده‌اند تا جهان این پیام را دریافت کند و این ممکن نیست مگر با تولید آثار ادبی ارزشمند و برگرفته از تاریخ این سرزمین.
فرهنگ سار: در حال حاضر چه کارهایی در دست نگارش دارید؟
شش اثر در دست تدوین و نگارش دارم که مهمترین آن خاطرات شفاهی جانباز شیمیایی “محمد میری” است که این جانباز خاطرات جذاب و زیبایی از دوران دفاع مقدس دارد، تدوین و نگارش خاطرات “شهید مصطفی حامد پیشقدم” فرمانده گردان امام حسین(ع) لشکر ۳۱ عاشورا از شهدای استان آذربایجان شرقی، یک پژوهش با موضوع بررسی ابعاد زندگی جانبازان شیمیایی و اعصاب و روان استان است که مراحل پایانی و آزمونی را سپری می‌کند، یک مجموعه داستانی کوتاه با موضوع مقاومت و پایداری و ۲ مجموعه شعر کودک و نوجوان نیز در مراحل تصویرگری قرار دارند.
فرهنگ سار: چه توصیه‌ای برای هنرمندان و جوانان علاقمند به حوزه ایثار و شهادت دارید؟
از جوانان و علاقمندان به حوزه ایثار و شهادت می‌خواهم تا آنجا که در توان دارند برای حفظ تاریخ شفاهی این مرزوبوم تلاش کنند و با بی‌اعتنایی و بی‌توجهی ها دلسرد نشوند.
ما به شهدا، جانبازان و ایثارگران مدیونیم. مهم نیست برخی به دنبال سنگ‌اندازی و دلسرد کردن جامعه هنری و فرهنگی هستند مهم این است که ما در این جنگ نرم کم نیاوریم و با جان و دل و با سرمایه دانش و هنر خود، دین‌مان را به شهدا و جانبازان و ایثارگران این سرزمین ادا کنیم، چرا که همه ما فردا در پیشگاه خداوند منان پاسخگوی تک تک کارهایمان هستیم.
**شهید موسی دوریشی نخل‌ابراهیمی یادگار محمد و فاطمه ششم اردیبهشت ۱۳۰۸ در روستای نخل ابراهیمی از توابع شهرستان میناب به دنیا آمد.
وی تا سوم ابتدایی درس خواند و به دلیل محرومیت‌ها و مشکلات زندگی مجوبر بود همپای پدر در کار کشاورزی همراه باشد.
شهید درویشی ۱۶ ساله بود که پدرش از دنیا رفت ومسوولیت خانواده و تامین معاش آن‌ها را برعهده داشت.
وی سال ۱۳۲۷ در معدن خاک سرخ هرمز مشغول به کار شد و از این راه واسطه اصلی میان روحانیت مبارز وانقلابی با مردم این جزیره بود.
منزل شهید دوریشی در آن سال‌ها نیز پناهگاه امنی برای مبارزان و انقلابیونی بود که به استان هرمزگان برای تبلغ بر ضد رژیم پهلوی سفر می‌کردند یا تبعید می‌شدند.
این جوان انقلابی جزیره هرمز سال ۱۳۴۲ به مبارزه مخفی خود بر ضد رژیم پهلوی ادامه داد تا اینکه در سال ۱۳۴۹ به علت مخالفت با رژیم و حمایت از طبقه محروم و مستضعف به تهران تبعید شد اما در تبعید با نیروهای انقلابی در تهران و قم ارتباط برقرار کرد.
شهیدان محمد و علی گلزاری، موسی آزموده، احمد اوج هرمزی، جعفر پاینده، ابراهیم غلامزاده، علی جمالی، احمد هرمزی، احمد صالحی، محمد ملاح، محمد رییسی و قنبر قنبر نژاد همپای او و از شاگردان انقلابی وی در سال‌های فعالیت‌های انقلابی محسوب می‌شدند.
شهید درویشی در سال ۱۳۵۷ از سوی رژیم پهلوی به مدت ۳ ماه برای دومین بار به حسن آباد قم تبعید شد و چون به حضرت امام خمینی(ره) علاقه خاصی داشت و در سال‌های قبل از تبعید آن حضرت به ترکیه و بعد از تبعید به عراق در مسافرتی که به اتفاق گروهی از دوستانش به قم داشت، موفق به زیارت امام شد و نماز جماعت را با بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران اقامه کرد.
شهید درویشی بار دیگر در جریان یک راهپیمایی بزرگ توسط ماموران رژیم دستگیر و به زندان افتاد اما پس از مدتی از زندان آزاد شد تا این که در سال ۱۳۵۷ انقلاب به پیروزی رسید و نسبت به تشکیل کمیته انقلاب در جزیره هرمز همت کرد و مدتی سرپرستی آن را بر عهده گرفت.
پس از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وارد این نهاد انقلابی شد و سرپرستی واحد عملیات دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هرمز را عهده دار شد.
وی در سال ۵۹ با حمله رژیم بعثی عراق به کشور از پای ننشست و در این مسیر قدم گذاشت و دربسیج دریانوردان وملوانان هرمز واستان هرمزگان در راستای خدمات دریایی در جبهه‌های نبرد نقش موثری ایفا کرد.
این رزمنده دفاع مقدس سرانجام هشتم اسفند سال ۶۲ در “شط علی جزیره مجنون عراق” بر اثر اصابت راکت هواپیما به قایق و سوختگی به شهادت رسید و مزار وی در جزیره هرمز قرار دارد.
در بخشی از وصیت‌نامه شهید موسی دوریشی نخل ابراهیمی آمده است: پرونده عملکرد دوران زندگیمان را به همراه خواهیم برد و در محکمه رسیدگی به اعمال متوقف خواهیم شد. خوش به حال کسانی که کارت شناسایی شهادت در راه خدا بدست گرفته و با پیکر پاره پاره که همان کارت شناسائی آن‌هاست در پیشگاه خدای خود حضور یابند و خوش بحال کسانی که تا آخرین عمرخود امام -خمینی(ره)- و اسلام را تنها نگذارند، برای خدا از اسلام دفاع نمایند، برادران و خواهران دست‌آوردهای انقلاب اسلامی ثمره خون شهداست و از آن تا پای جان نگهداری کنید.
جزیره هرمز با ۴۲ کیلومتربع وسعت و افزون بر ۶ هزار نفر جمعیت درفاصله ۶ کیلومتری جنوب شرقی بندرعباس قرار دارد که ۳۶ نفر شهید تقدیم نظام و انقلاب کرده است.
