شهریور ماه با تاریخ جنگ جهانی دوم، گره خورده است، از آغاز آن که سوم شهریور، سالروز ورود غیرقانونی متفقین به ایران و اشغال این کهن دیار است تا، آغاز جنگ جهانی دوم در ۱۲ شهریور ۱۹۳۹ تا به هم پیوستن دوباره آلمان غربی و شرقی در ۱۹۹۰، ۹ ماه پس از خراب شدن دیوار برلین، این رویدادها موجب می شود، نگاه ما به سمت تاریخ جنگ جهانی بچرخد و شاید کنجکاو باشید درباره آن بیشتر بدانید.
جنگ جهانی دوم، جنگی فراگیر بین کشورهای جهان، حدفاصل اول سپتامبر ۱۹۳۹ تا دوم سپتامبر ۱۹۴۵ بود. دو دسته از کشورهای مختلف با تشکیل اتحادهای نظامی به نام‌های متّحدین و متّفقین در مقابل یکدیگر صف آرایی کردند.
این هفته کتاب‌هایی از جنگ جهانی دوم بخوانید…
اشغال سرزمین بی‌طرف؛ ایران
ایران در سال ۱۳۲۰ با وجود اعلام بی‌طرفی در جنگ توسط متفقین اشغال شد، متفقین شهرهای سر راهشان را غارت کردند و به سمت تهران روانه شدند. ارتش ایران به سرعت از هم پاشید و کشور دچار بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شد. درباره نقض بی‌طرفی ایران و حمله متفقین در نخستین ساعات سوم شهریور سال ۱۳۲۰، تاکنون خاطرات، اسناد، رساله‌ها و مقالات متعددی به زبان‌های مختلف در داخل و خارج از کشور انتشار یافته است.
در برخی از نوشته‌ها دلیل اصلی حمله متفقین به ایران، راه ایران برای ارسال کمک‌های متفقین به خاک شوروی و حفاظت هرچه بیشتر و بهتر از مناطق نفت‌خیز منطقه و در برخی از نوشته‌ها نیز حضور آلمان‌ها در ایران دلیل اصلی هجوم متفقین به ایران اعلام شده است.
کتاب ایران در جنگ جهانی دوم، از مجموعه تاریخ ایران: در روایتی دیگر، وضعیت ایران در جنگ جهانی دوم را بررسی می‌کند، این اثر در چهار فصل رویدادهایی را که منجر به اشغال ایران شد، وضعیت ایران در دوره اشغال و مسائل آن دوره را بازگو می‌کند.
فصل‌های این کتاب، جنگ رویای جنگ می‌سازد، ایران حلقه دفاع و راه امن، مرده بادا شه صیفی کار بادمجان فروش، و زپی نان، ناله های خلق بی حکمت نبود، و نگاه آخر، به همراه مروری سال شماری به رویدادهای جنگ جهانی دوم، را شامل می‌شود.
ایران در جنگ جهانی دوم، نوشته شیدا صابری، جلد چهارم این مجموعه است که به وضعیت ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد، فصل اول درباره شروع جنگ جهانی دوم در اروپاست. فصل دوم به اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. فصل سوم به استعفای رضاشاه، اوضاع ایران پس از خروج او و انتقال سلطنت به محمدرضا شاه می‌پردازد و در فصل چهارم به نتایج جنگ جهانی دوم در ایران پرداخته می‌شود.
ایران در جنگ جهانی دوم، جلد چهارم این مجموعه تاریخ ایران در ۱۵۴ صفحه توسط نشر ققنوس منتشر شده است.
شیدا صابری پژوهشگر تاریخ و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی است.
شاهکارهای هنری، چگونه باقی ماندند؟
درسدن، معروف به شهر هنر و معماری، با دیدنی‌هایی از ساختمان‌های شگفت‌انگیز سبک باروک گرفته تا گالری‌ها و موزه‌های هنری، در طول جنگ جهانی دوم هم شهری مشهور بود. این شهر با داشتن کارخانه‌های مهم و بزرگ آلمان، بخش مهمی از تسلیحات ارتش نازی را تامین می‌کرد، تا این که دولت بریتانیا و آمریکا تصمیم گرفتند پیش از حمله به برلین، این شهر را بمباران کنند.
در حمله نظامی استراتژیک به شهر درسدن آلمان، در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم، ۱۳۰۰ بمب افکن نیروی هوایی بریتانیا و ایالات متحده، بیش از ۳۹۰۰ تن بمب و مواد آتش زا بر روی شهر رها کردند و ۶۰۰ هزار نفر، در آتش سوختند، آثار هنری که در این شهر نگهداری می‌شدند و درصد بزرگی از آثار مهم دنیا را تشکیل می‌دادند، چه شدند؟
در ماه مه‌ی سال ۱۹۴۵، در جریان پیشروی ارتش سرخ به سوی برلین، گروهی از نظامیان شوروی وارد شهر درسدن شدند، لیانید والینسکی (۱۹۱۳-۱۹۶۹) ، که در دهه ۱۹۳۰ مهمترین نقاش شهر کیف بود، با گروهی از نظامیان روس به جست‌وجوی آثار هنری رفت. این گروه توانستند تعداد زیادی از آثاری که نازی‌ها در محل‌های نامناسبی روی هم تلنبار کرده و قصد داشتند از بین ببرند را نجات دهند، این تابلوها برای مرمت به مسکو و سن‌پترزبورگ فرستاده و سال‌ها بعد، پس از بازسازی گالری درسدن، به این شهر بازگردانده شدند.
کتاب هفت روز: ماجرای نجات شاهکارهای هنری در جنگ جهانی دوم است که توسط لیانید والینسکی، روایت شده است، این کتاب در ۶ فصل به شرح جست‌وجوها و نیز توصیف و تاریخچه‌ای از آثار پیدا شده در قالب ادبی می‌پردازد.
با پیدا شدن هرگروه از نقاشی‌ها، نویسنده که خود نقاشی آشنا به تاریخ هنر است، داستان نقاشی‌ها و خالقان‌شان را بازمی‌گوید. خواننده در این کتاب با داستان زندگی رامبرانت، رافائل، ورمیر، وان‌دایک، تیسین، بلاسکِس و لیوتار آشنا می‌شود و درک جدیدی از هریک از این نقاشان و آثارشان پیدا می‌کند، این کتاب نوعی کتاب تاریخ هنر هم هست.
کتاب هفت روز؛ ماجرای نجات شاهکاری هنری در جنگ جهانی دوم، نوشته آن لیانید والینسکی با ترجمه رضا رضایی در ۲۸۰ صفحه، توسط نشر فنجان منتشر شده است.
جنگ به پایان می‌رسد اما جنگیدن هنوز تمام نشده
هرتا مولر، زاده ۱۷ اوت ۱۹۵۳، نویسنده، شاعر و مقاله نویس رومانیایی تبار آلمانی است که سال ۲۰۰۹ برنده جایزه نوبل ادبیات شد. مولر سال ۱۹۵۳ در یک روستای آلمانی زبان، در غرب رومانی به دنیا آمد و خانواده‌اش جزو اقلیت آلمانی کشور رومانی بود. مادرش پس از جنگ جهانی دوم توسط نیروهای نظامی شوروی به اردوگاه کار اجباری اعزام شد، پدربزرگ او زمانی کشاورز و تاجر ثروتمندی بود که دارایی‌اش به دست حکومت کمونیستی رومانی ضبط شده بود.
رمان نفس بریده، روایت مولر از اردوگاه کار اجباری از زبان یک پسربچه ۱۷ ساله است. داستان این کتاب روایت رومانیایی‌های آلمانی است که پس از جنگ جهانی دوم به علت اینکه در جنگ طرفدار آلمان ها بودند به زندان‌ها و کمپ‌های کار برای بازسازی شهرهای روسیه فرستاده شده‌اند، این کتاب به زندگی فلاکت‌بار این افراد در آن اردوگاه‌ها می‌پردازد.
در صبحی برفی در ژانویه ۱۹۴۵، پسری هفده ساله به نام لئو اوبرگ به اردوگاهی در اتحاد جماهیر شوروی فرستاده می‌شود. لئو مجبور است که پنج سال را در شرایطی بسیار سخت با کارهایی چون جابجاکردن زغال سنگ، انتقال آجر، درست کردن ملات و مبارزه با گرسنگی طاقت‌فرسای حاکم بر اردوگاه کار بگذارند. در این اردوگاه جهنمی، انتقال هر بیل پر از ذغال سنگ، معادل یک گرم نان است. هرتا مولر با ارائه داستانی جذاب و به یاد ماندنی، دنیای کابوس‌وار اردوگاه کار اجباری را با تمام پوچی هایش به تصویر می‌کشد و از زبان لئو، که از زور گرسنگی به بینشی وهم آلود و ژرف دست یافته است.
نفس بریده، نوشته هرتا مولر، با ترجمه مهوش خرمی پور و لیلا یادگار در ۳۴۱ صفحه توسط انتشارات کتابسرای تندیس منتشر شده است.
