به گزارش فرهنگ سار، ۸۳ درصد از مساحت ۱.۶۴ میلیون متر مربعی ایران زیر نظر سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار دارد، ایران دارای افزون بر ۴۲ میلیون هکتار حوضه آبخیز و سیل‌خیز شهری و روستایی است که اجرای طرح‌ها برای مناطق باقی مانده به توجه و حمایت نیاز دارد.
آبخیزداری (Watershed Management) علم و هنر برنامه ریزی مستمر و اجرای اقدامات لازم برای مدیریت منابع عرصه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک است که می‌تواند به صورت مکانیکی یا بیولوژیکی باشد.
بر اساس آمار اعلامی از سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، توسعه آبخیزداری و آبخوان داری، بعنوان یکی از اصلی ترین فعالیت های این مجموعه تاکنون در ۲۵ میلیون هکتار از اراضی ملی انجام شده، از طرف دیگر باید ۱۲۵ میلیون هکتار طرح آبخیزداری در کشور انجام شود تا بتوان از حرکت روان آب‌ها و سیلاب‌ها و آثار منفی آنها جلوگیری کرد.
آبخیزداری مجموعه عملیاتی است که بر اساس اصول مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز به منظور حفاظت از منابع آب و خاک اجرایی می‌شود و در آبخوانداری نیز با مهار و نفوذ سیلاب روی عرصه‌های آبخوان از بروز سیلاب‌های مخرب جلوگیری و موجب احیای منابع آب و خاک می‌شود.
انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری می‌تواند تا حد زیادی از بروز سیلاب‌های مخرب، پرشدن سدها توسط رسوب، تخریب عرصه منابع طبیعی و تشدید وقوع بلایای طبیعی جلوگیری کند، همچنین اجرای پروژه‌های آبخیزداری در افزایش ذخیره آب و جلوگیری از افت سطح آب‌های زیرزمینی موثر است.
به گفته کارشناسان، اجرای پروژه‌های آبخیزداری در تغذیه سفره‌های زیر زمینی، بهبود اشتغال، ارتقای سطح درآمد روستاییان و آبخیزنشینان و بالا بردن ارزش تفرجگاهی مناطق تحت پوشش نیز موثر است.
سیمای منابع طبیعی یزد
اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری در یزد به عنوان یکی از استان های کویری کشور بر کسی پوشیده نیست بویژه اینکه این استان دارای نواحی بیابانی و کویری است و خطر وقوع سیلاب بر اثر بارش ها در آن به دفعات مطرح می‌شود.
نگاهی به وضعیت استان یزد از حیث عرصه‌های طبیعی حاکیست ۹۸ درصد از مساحت استان یزد به وسعت هفت میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار را عرصه های منابع طبیعی به خود اختصاص داده است و ۳۸ درصد مساحت عرصه منابع طبیعی به میزان بیش از ۲ میلیون و ۶۵۰هزار هکتار را اراضی های بیابانی شامل می شود.
همچنین چهار میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار به میزان بیش از ۶۰ درصد مراتع و تقریباً ۱۳۴ هزار هکتار جنگلهای طبیعی و دست کاشت است و آنچه حائز اهمیت است نقش موثر این منابع خدادادی در توسعه اجتماعی و اقتصادی استان است .
نگرش کوتاه بر شکوفایی سایر بخش ها و تعمق در زیر ساخت ها خود بیانگر سهم عمده فعالیتهای برنامه جنگل ، مرتع و آبخیزداری در فرآیند توسعه می باشد .
آنچه را که در منابع طبیعی تحت عنوان حفاظت ، احیاء ، توسعه و بهره برداری پایدار به عنوان یک هدف دنبال می شود در اصل بستر توسعه پایدار و امور فرابخشی است که تمامی فعالیتها به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به آن مرتبط و وابسته اند.
آنچه در این میان برای حفاظت عرصه های منایع طبیعی استان یزد حائز اهمیت است عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در این خطه است.
آبخیزداری و آبخوانداری از راهکارهای موثر برای حفاظت از آب و خاک به شمار می‌رود و دولت تدبیر و امید نسبت به این مقوله در همه جای کشور به ویژه یزد توجه خاصی داشته است.
پدافند غیرعامل در مقابل بحران احتمالی آب که تحت عنوان «آبخیزداری» مطرح است در دهه‌های گذشته مورد بی‌مهری قرار گرفت اما در سال‌های اخیر از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی بودجه هایی اختصاص یافت تا به عنوان راهکار طلایی برای تامین بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز بخش کشاورزی این استان بتواند علاوه بر حفظ منابع پایه آب و خاک، توسعه اقتصادی و اجتماعی را نیز در بر داشته باشد.
با اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری می‌توان ۲۷۰ مترمکعب آب را کنترل کرد همچنین اجرای هر یک هکتار عملیات آبخیزداری از ۲.۵ تن فرسایش خاک و رسوب جلوگیری می‌کند.
اجرای ۶۲۲ هزار هکتار طرح آبخیزداری و آبخوانداری
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد گفت: مجموعا در دولت تدبیر و امید ۶۲۲ هزار و ۸۳۵ هکتار طرح آبخیزداری و آبخوانداری در استان اجرا شد.
محمدرضا آخوندی افزود: از این میزان ۱۷ هزار و ۳۶۴ هکتار در دولت یازدهم و ۶۰۵ هزار و ۴۷۰ هکتار در دولت دوازدهم انجام شد.
وی اضافه کرد: در این دولت اعتبارات قابل توجهی از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح یاد شده تخصیص یافت.
آخوندی کنترل فرسایش خاک، کاهش خطرات ناشی از سیلاب، توسعه و تقویت پوشش گیاهی در شیب‌های ناپایدار برای کنترل هرز آب‌ها و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی را از جمله اهداف اجرای طرح های آبخیزداری بیان کرد.
انجام افزون بر یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار مطالعات آبخیزداری
از سوی دیگر نباید اهمیت مطالعات آبخیزداری را از یاد برد، مطالعات آبخیزداری موجب می شود تا برای اولویت بندی، برنامه ریزی، تخصیص اعتبارات و آغاز عملیات اجرایی اقدامات بهتری انجام دهیم تا در زمان کمتری شمار بیشتری از پروژه‌ها در گستره‌ای بالاتر اجرا شود.
آخوندی در این زمینه گفت :در حدود هشت سال سال اخیر مطالعات آبخیزداری برای یک میلیون و ۸۰۸ هزار و ۳۴۲ هکتار از عرصه‌های طبیعی این استان انجام شده است.
اجرای یکهزار و ۵۰۹ هکتار نهالکاری
وی افزود: در هشت سال گذشته یکهزار و ۵۰۹ هکتار نهالکاری و آبیاری در عرصه های منابع طبیعی استان با هدف مقابله با بیابانزایی انجام شد؛ از این میزان در دولت یازدهم یکهزار و ۳۵۳ هکتار اجرا و در دولت دوازدهم یکهزار و ۱۵۶ هکتار بیابان نهالکاری و آبیاری کشت های سنواتی انجام شد.
وی با اشاره به طرح ترسیب کربن در استان گفت: طرح یاد شده در مناطق مختلف استان با هدف احیای مراتع بیابانی و توانمند سازی جوامع محلی در بیش از یکهزار و ۸۰۰هکتار عرصه های بیابانی منطقه در دست اجراست .
ترسیب کربن که همان ذخیره کربن به طور دراز مدت در اکو سیستم های طبیعی (جنگل، خاک و بیوماس اقیانوس ها) یا به وسیله روش ها و وسیله های مصنوعی (تزریق دی اکسید کربن در لایه های عمیق دریا، ترسیب معدنی و ترسیب زمین شناسی) است، از دیگر راه حل های پیشنهادی جهت کاهش کربن تولید شده در اتمسفر است.
وی با بیان اینکه در دولت تدبیر و امید ۴۷ فقره عملیات مرمت و احدات سیل بندها انجام شد خاطرنشان کرد: همچنین در این مدت ۶۶ فقره سند مالکیت اراضی بنام دولت صورت گرفت.
اجرای هفت میلیون هکتار عملیات اصلاح و احیای مراتع
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد به میزان عملیات اصلاح و احیای مراتع اشاره کرد و گفت :این عملیات در دولت یازدهم و دوازدهم مجموعا هفت میلیون و ۶۹۶ هزار و ۸۷۰ هکتار انجام شد که ۲ میلیون و ۴۲۶ هزار و ۸۷۰ هکتار در چهار سال اول دولت بوده است.
آخوندی افزود: همچنین یکهزار و ۴۰۰ هکتار توسعه جنگل با نهال در این دولت صورت گرفت.
وی به عملیات و توسعه فضای سبز در استان اشاره کرد و گفت: در دولت تدبیر و امید مجموعا ۴۳۴ هکتار این عملیات انجام شد که ۳۶۹ هکتار در دولت یازدهم و مابقی دولت دوازدهم اقدام شد.
این مسوول مراقبت و نگهداری از ۲ هزار و ۸۰۰ هکتار طرح مدیریت منابع جنگلی و خرید ۱۰ دستگاه اطفای حریق را از دیگر اقدامات در دولت تدبیر و امید بر شمرد.
