به گزارش گروه فرهنگی فرهنگ سار، شیوع کرونا از اواسط اسفند ماه سال ۹۸ مردم بسیاری از کشورهای جهان را خانه‌نشین کرد. تمام دلخوشی هنردوستانی که دیگر امکان بازدید از موزه‌ها و گالری‌ها را نداشتند، در مستندهای هنری خلاصه شده بود که اکران آنلاین شدند. از همین‌رو، مجله آرت نیوز فهرستی از ۱۰ مستند هنری برتر سال تهیه کرده که در ادامه هر یک را معرفی می‌کنیم:
خط زندگی: پت استیر
کلیفورد استیل به طور افراطی روی میراث هنری خود کنترل داشت و این امر کار تحقیق درباره آثار این نقاش اکسپرسیونیست-انتزاعی را برای موسسات هنری سخت کرده است. اگرچه بازدید از موزه کلیفورد استیل در دنور آمریکا، دیدگاه کاملی نسبت به آثار این هنرمند به دست می‌دهد اما مستند خط زندگی (Lifeline) از دنیس شول شروع خوبی برای آن دسته از هنردوستانی است که اطلاعات پیش زمینه‌ای چندانی درباره این هنرمند آمریکایی ندارند. این مستند روایتی کامل از زندگی حرفه‌ای استیل ارائه داده و توضیح می‌دهد که چرا او فیگوراسیون یا پیکرنمایی را کنار گذاشت و چگونه آثارش را از گزند شهرت بازاری حفظ کرد.
شول در ساخت این مستند در اقدامی هوشمندانه، علاوه بر کارشناسان و منتقدان هنری، نظر هنرمندان برجسته را نیز درباره آثار استیل جویا شده است. از بین این هنرمندان می توان به جولی مهرتو (Julie Mehretu)، هنرمند اتیوپیایی-آمریکایی، اشاره کرد که قابلیت استیل را در ثبت تجربه‌ای که از زندگی جلو می‌زند، تحسین می‌کند.
پت استیر: هنرمند
پت استیر که در دهه نهم زندگی خود به سر می‌برد، همچنان یکی از قدرتمندترین قوه‌های تخیل را در بین نقاشان انتزاعی معاصر دارد؛ وجودش پرجنب‌وجوش است و ذهنش برای درک هر چیزی، از فلسفه بودایی گرفته تا تئوری‌های جدید مرتبط با هنر مفهومی، باز. تمام این موارد از وی سوژه‌ای خوب و ارزشمند برای ساخت یک مستند می‌سازد. پرتره سینمایی که ورونیکا گنزالس پنا از این هنرمند ارائه داده یکی از این آثار ارزشمند است که پر است از حاشیه‌های بامزه درباره دنیای هنر و جنبش فمینیستی دهه ۷۰ میلادی.
اَگی
کمتر مجموعه‌داری در جهان هست که به اندازه اَگنس گاند، مدیر سابق موزه هنر مدرن، محبوب باشد. وی در سال ۲۰۱۷ پس از آنکه یکی از شاهکارهای پاپ آرت روی لیختن اشتاین را فروخت تا بتواند صندوق هنر برای عدالت را تاسیس کند، تیتر رسانه‌های خبری شد. در این حراج هنری، ۱۰۰ میلیون دلار پول به نفع موسسات و هنرمندانی جمع شد که به دنبال پایان دادن به نرخ روبه‌رشد زندانیان بودند.
مستند اگی (Aggie) که به کارگردانی کاترین گاند، دختر اگنس گاند، ساخته شده، تصویری تاثیرگذار از یکی از بخشنده‌ترین و نیکوکارترین مجموعه‌داران جهان ارائه می‌دهد که ایجاد تغییر را به عنوان مأموریت زندگی خود برگزیده است؛ وی اولین بار با حمایت از هنرمندان رنگین‌پوست در موزه هنر مدرن پیشقدم تغییر شد و حالا با به راه انداختن صندوق هنر برای عدالت به دنبال ایجاد تغییر در کل جهان است.
اورسلا فون رایدینگسوارد: موفقیت
لذت تماشای فیلم های مستند درباره هنرمندان در قید حیات این است که معمولا می‌توانید آنها را حین کار و خلق شاهکارهای هنریشان ببینید. مستند موفقیت (Into Her Own) از دانیل تراوب دقیقا همین کار را برای اورسلا فون رایدینگسوارد مجسمه‌ساز آلمانی می‌کند و به بینندگان این شانس را می‌دهد تا وارد استودیو مجسمه‌سازی وی شده و او را در حال خلق تندیس‌هایی چوبی بزرگی که به شکل مکعب می‌سازد، ببینند. با نگاه کردن به آثار نهایی این هنرمند این تصور ایجاد می‌شود که خلق این مجسمه‌ها کار راحت و بی‌دردسری است اما مستند تراوب از سختی‌های این کار که صرفا از روی عشق و علاقه انجام می‌شود، پرده برمی‌دارد.
سوسک
حتی یک همه‌گیری جهانی هم نمی‌تواند جلوی آی وی وی هنرمند پرکار چینی را بگیرد. وی در سال ۲۰۲۰ سه فیلم مستند ساخت: Vivos که به بررسی خشونت در کشور مکزیک می‌پردازد و در جشنواره بین‌المللی فیلم ساندنس برای اولین بار به نمایش درآمد، Coronation که تصویری گیرا از روزهای قرنطینه در ووهان چین ارائه می‌دهد و مستند Cockroach یا سوسک که جنبش دموکراسی‌خواهانه هنگ کنگ در سال ۲۰۱۹ را جلوی دوربین می‌برد.
مستند سوسک با فاکتورهایی که به ایجاد این موج اعتراض و قیام منجر شد، کاری ندارد و تنها تصاویری هیجان انگیز از این اعتراضات ارائه می‌دهد. این تصاویر توسط فیلمبرداران زبردست و ماهر آی وی وی ثبت شده‌اند که در دل ماجرا حضور داشتند و حتی گاهی مجبور می شدند برای گرفتن این تصاویر خود را در معرض گاز اشک آور قرار دهند. در دورانی که جنبش‌های کنشگرایانه در سراسر جهان در حال روی دادن است، مستند سوسک تصویری ارزشمند از مقاومت را به مخاطب ارائه می‌دهد.
شهر موزه
موزه هنر معاصر ماساچوست این روزها در حال گذر از یک تغییر بزرگ است؛ جو تامسون مدیر و بنیان‌گذار این موزه پس از بیش از سه دهه از مقام خود کنار رفته و حالا بهترین زمان برای ساخت یک فیلم مستند درباره این موزه قدیمی است، کاری که جنیفر ترینر رئیس سابق توسعه و روابط عمومی این موزه به خوبی از پس آن برآمد. شهر موزه یک مستند کوتاه درباره موفقیت ناباورانه موزه هنر معاصر ماساچوست و مسیر دشواری که از سرگذرانده است و نشان می‌دهد که چگونه یک موزه محلی در حومه شهری بزرگ می‌تواند به مقصدی شناخته شده در دنیای هنر تبدیل شود.
Made You Look: داستانی واقعی درباره آثار هنری تقلبی
امسال دو مستند درباره رسوایی آثار جعلی در نگارخانه نودلر (Knoedler) که ده سال پیش دنیای هنر را تکان داد، اکران شد که مستند Made you Look ساخته بری اوریچ بهترینشان است. این مستند داستان پیچیده آن که چگونه عرضه آثار هنری تقلبی منسوب به برخی از بزرگترین هنرمندان دوران پساجنگ، یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین نگارخانه‌های آمریکا را زمین زد، را از دیدی کارشناسانه بازگو می‌کند. شاید بزرگترین دستاورد این فیلم آن باشد که کارگردان از آن فریدمن مدیر وقت نگارخانه نودلر دعوت کرده تا ماجرا را از دید خود تعریف کند. رسوایی نودلر چندین پیگرد قانونی به همراه داشت که یکی از آنها به دادگاه و محاکمه کشیده شد. روزی که فریدمن قرار بود در دادگاه حاضر شود، طرف‌های درگیر روی مبلغی نامعلوم غرامت توافق کردند و به این ترتیب دنیای هنر هیچگاه داستان را زبان فریدمن نشنید داستانی که در نهایت پس از مدت‌ها در این مستند شنیده می‌شود.
فراتر از مرئی: هیلما آف کلینت
این که چرا آثار هیلما آف کلینت امروز همچنان نظرها را به خود جلب می‌کند، نیازی به توضیح ندارد. نقاشی‌های این هنرمند قرن بیستمی که پر است از تصاویر اسرارآمیز حیوانات و الگوهای کیهانی، وی را با ارواح نامرئی پیوند می‌دادند. این آثار را می‌توان یکی از اولین نقاشی‌های انتزاعی اروپا دانست. با این حال تا قبل از مستند هالینا دیرشکا درباره آف کلینت، هیچگاه تا این حد به کارهای او جان بخشیده نشده بود. تمرکز اصلی این مستند بر آن است که چگونه یک هنرمند که در حاشیه تاریخ هنر بود بعدها تا جایگاه یک استاد نقاشی ارتقا پیدا کرد. بسیاری از هنردوستان پیش‌تر آثار جذاب آف کلینت را تنها در نمایشگاه‌های آثار قدیمی در موزه هنر مدرن سوئد یا گوگنهایم نیویورک دیده بودند. این نمایشگاه‌ها عمر نسبتا کوتاهی داشتند اما خوشبختانه این مستند ماندگار خواهد شد.
مارسل دوشان: هنر امکان
مارسل دوشان در کنار پابلو پیکاسو و اندی وارهول از چهره‌های شاخص و برجسته هنر قرن بیستم است. مستند هنر امکان ساخته متیو تیلور داستان زندگی این هنرمند فرانسوی- آمریکایی را جسورانه روایت می‌کند و از پیشینه خانواده وی گرفته تا تجربیاتش از هنر کوبیسم و ابداع آثار حاضرآماده یا readymade را به تصویر می‌کشد، آثاری که دنیای هنر را در شوک فرو برد و تاریخ هنر را برای همیشه تغییر داد. این مستند همچنین تحلیلی استثنائی از تئوری‌های علمی پیچیده پشت این نوع از آثار ارائه می‌دهد؛ برای مارسل دوشان هر چیزی می‌توانست هنر باشد و این مستند ذهن مخاطب را با احتمالات نامحدود در دنیای ابراز هنری درگیر می‌کند.
کارلوس آلماراز: بازی با آتش
خوب درآوردن مستندهایی که درباره زندگی هنرمندان ساخته می‌شوند، کار سختی است؛ مستندسازانی که این دست از پروژه‌ها را آغاز می‌کنند باید بین کاوش در زندگینامه یک هنرمند و ارائه بحثی روشنگرایانه درباره فعالیت هنری آن شخص و نقشی که در تاریخ هنر داشته، توازن برقرار کنند. به راحتی ممکن در هر کدام از این دو بخش اغماض و کوتاهی صورت گیرد. اما مستند کارلوس آلماراز: بازی با آتش که به کارگردانی السا فلورس آلماراز و ریچارد جی. مونتویا ساخته و از نتفلیکس پخش شد، به یک اندازه به هر دوی این جنبه‌ها می‌پردازد. این فیلم انگیزههای آلماراز از ورود به دنیای هنر، نقشی که در جنبش شیکاگو داشت، بیانیه‌های افراطی وی در محکومیت کالایی سازی هنر و موفقیتش به عنوان یک نقاش را مورد بررسی و کنکاش قرار می‌دهد.
