نقش پشت پرده جان کری در دولت بایدن/ وزیر خارجه غیر رسمی آمریکا چه کسی خواهد بود؟

اگرچه جو بایدن نامزد پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا “آنتونی بلینکن” را به عنوان وزیر امور خارجه دولت جدید خود معرفی کرده است، اما به نظر می رسد افراد دیگری معادلات حوزه سیاست خارجی دولت جدید آمریکا را ترسیم می کنند. یکی از این افراد و شاید مهم ترین آنها، جان کری است.

جان کری در دوران ریاست جمهوری بایدن، به عنوان “مشاور”، نظارت مستقیمی بر حوزه های کاری “آنتونی بلینکن” و ” جیک سالیوان” مشاور امنیت ملی دولت بایدن خواهد داشت. موضوعی که بلینکن و سالیوان خود نیز نسبت به آن واقف هستند!

ظآهر ماجرا نشان می دهد که جان کری در دولت بایدن،  نقش پررنگی در حوزه سیاست خارجی آمریکا ایفا نمی کند! جان  کری، وزیر خارجه اسبق آمریکا، به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور(بایدن) در امور اقلیمی مسوول مبارزه با بحران های آب و هوایی(از جمله هدایت پروسه بازگشت آمریکا به توافق پاریس) خواهد شد.

جان کری در شورای امنیت ملی هم به عنوان نماینده بایدن حضور خواهد داشت. نکته قابل تامل این که در ظاهر، بایدن سمت مهمی برای جان کری در نظر نگرفته است، اما در واقع، وی را به اصلی ترین و تعیین کننده ترین فرد در وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا تبدیل کرده است. باید تاکید کنیم جان کری برای حضور به عنوان نماینده ویژه بایدن و مشاور وی، نیازی به تایید سنای آمریکا ندارد، اما جیک سالیوان و تونی بلینکن باید تایید سنای آمریکا را کسب کنند.

سنای آمریکا، احتمالا در دست جمهوریخواهان(با ترکیب۵۱ به ۴۹کرسی) باقی خواهد ماند. در چنین شرایطی جان کری، در حقیقت گرداننده اصلی و ثابت معادلات امنیتی و سیاست خارجی آمریکا محسوب می شود.

نگاه جان کری به برجام
جان کری وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، از یک سو قصد دارد “برجام” را به عنوان یکی از دستاوردهای دولت اوباما حفظ کند و از سوی دیگر، ماهیت و محتوای آن را به گونه ای تغییر دهد که ایران ملزم به پذیرش تعهداتی جدید در حوزه های موشکی، منطقه ای و هسته ای شود. 

به عبارت بهتر، دولت جو بایدن قصد احیای توافق هسته‌ای را نخواهد داشت و در عمل نیز به برجام باز نخواهد گشت! نباید فراموش کرد که نخستین کارشکنی‌های علنی آمریکا در مغایرت با برجام، در دوران ریاست جمهوری اوباما و حضور دموکرات‌ها در کاخ سفید صورت گرفت.

جان کری در این معادله نقشی اساسی ایفا کرد. پس از انعقاد توافق هسته ای در سال ۲۰۱۵ میلادی، وزارت خارجه و وزارت خزانه داری آمریکا در نامه ای که به شرکتهای مختلف تجاری و اعتباری در جهان ارسال کردند، در عین تاکید بر تعلق تحریمهای کشورمان، ایران را مکانی پرریسک برای تجارت معرفی کردند.

موضوعی که سبب شد بسیاری از شرکتها از سرمایه گذاری در ایران اجتناب کنند. پس دولت اوباما  نیز ترامپ با استفاده از ظرفیت‌هایی که دموکرات‌ها در برجام و خارج آن تعریف کرده بودند (خصوصا مکانیسم ماشه و لزوم تایید تعلیق تحریم‌های ایران در بازه زمانی ۱۲۰ روزه از سوی رئیس جمهور آمریکا) از این توافق خارج شد.جان کری و سایر سران حزب دموکرات معتقدند که اگر آنها بخواهند به برجام بازگردند، باید از جمهوری اسلامی ایران امتیازات جدید و بیشتری بگیرند! منظور دموکرات‌ها از امتیازات جدید، دائمی کردن محدودیت‌های مشخص شده زمانی در برجام و متعاقبا، خلع سلاح موشکی ایران است.

گلدنبرگ از زبان جان کری سخن می گوید
یکی از افرادی که قطعا شاهد نقش آفرینی پررنگ تر وی در دوران ریاست جمهوری بایدن خواهیم بود، “ایلان گلدنبرگ” مشاور جان کری می باشد. چندی پیش “فارین پالیسی” در گزارشی به قلم «ایلان گلدنبرگ»، مشاور سابق «جان کری»، وزیر خارجه اسبق آمریکا و «اریک بروئر»، کارشناس اندیشکده «مرکز امنیت جدید آمریکا» پیشنهاد کرده رئیس‌جمهور بعدی آمریکا پس از اخذ امتیاز از ایران به برجام برگردد.

گلدنبرگ و بروئر در این خصوص تاکید کردند :
” رئیس‌جمهور بعدی بایستی از اهرم فشاری که پس از خروج ترامپ از برجام ایجاد شده برای رسیدن به تفاهم اولیه بر سر بسیاری از مسائل محل اختلاف با ایران و آینده برنامه هسته‌ای این کشور استفاده کنند. پیامی که باید به ایران و دنیا بدهیم این است: ما انتظار داریم که بار دیگر به توافق برگردیم، اما قبل از آن لازم است صحبت کنیم! ما باید برای بازگشت به برجام امتیازات بیشتری از ایران بگیریم.”

این رویکرد که از زبان گلدنبرگ و برونر بیان شده است، ترجمانی مطلق از همان خواسته ها و رویکرد جان کری در قبال برجام می باشد. با این حال وزیر خارجه اسبق آمریکا ترجیح می دهد در این خصوص به صورت مستقیم اظهار نظر نکند تا حساسیتی را در داخل کشورمان ( ایران ) ایجاد نکند! این مواضع وضوح   نشان می‌دهد که دموکرات‌ها بازی پیچیده‌ای را در خصوص بازگشت به برجام (در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰) طراحی کرده‌اند. مغر متفکر دموکرات‌ها در طراحی این بازی چندلایه، کسی جز جان کری و مشاورانش نیستند.

جان کری و مشاورانش بارها در محافل رسمی و غیر رسمی خود اعلام کرده اند که بازگشت  آمریکا به برجام و رفع متعاقب تحریمها ، در حکم واگذاری یکجانبه امتیاز به ایران خواهد بود. واشنگتن می‌تواند در ازای این بازگشت، چیزی از ایران مطالبه کند! این رویکرد، پس از پیروزی نهایی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰، به یک مبنای رفتاری و گفتاری در کاخ سفید تبدیل شده و خواهد شد.

بازی جان کری با مهره های اروپایی
یکی دیگر از موضوعاتی که جان کری بر روی آن تاکید ویژه ای داشته و دارد، بازی با مهره ای به نام “تروییکای اروپایی” است.

وزیر امور خارجه اسبق آمریکا معتقد است که در اینجا می توان به سبک و سیاق مذاکراتی که در دوران ریاست جمهوری اوباما و بر سر برجام صورت گرفت، سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه را به مهره های بازی واشنگتن در مواجهه با تهران و به اهرمها و ابزارهایی برای کسب امتیاز از تهران تبدیل کرد. در دوران ریاست جمهوری اوباما، میان جان کری و لوران فابیوس( وزیر خارجه اسبق  فرانسه) بر سر این موضوع تقسیم کاری غیر علنی صورت گرفت.

در هر حال، دموکرات‌ها پای تروئیکای اروپایی را نیز به این معادله پیچیده باز خواهند کرد. سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه در سال ۲۰۱۷ میلادی مذاکرات مستمری را با دولت ترامپ بر سر تغییر برجام آغاز کردند.

کلیت حضور اروپائیان در این مذاکرات نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا حتی حداقلی‌ترین پایبندی ممکن را نسبت به سند برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد ندارد.آنها این بار به صورت مطلق و آشکارتری در زمین کاخ سفید بازی خواهند کرد.

در چنین شرایطی، امیدواری حضور دموکرات‌ها در کاخ سفید صرفا نوعی خطای محاسباتی و راهبردی محسوب می‌شود. بدیهی است که جهت مقابله قاطعانه با تهدیدات آمریکا (که طی ۴دهه اخیر همواره ادامه داشته است)، باید تفکیک و تمایز میان سیاستمداران آمریکایی (دموکرات و جمهوری‌خواه) را به فراموشی سپرد.