سال‌هاست که هر تاسوعا بر اساس نذری که کرده در سرما و گرما، ۴۱ شمع در توبره بافته شده توسط مادر مرحومش گذاشته و در ۴۱ مسجد شمعی را به یاد حضرت عباس (ع) روشن کرده است، گاهی همراه با دسته عزاداران حسینی و حسین حسین و عباس گویان و برخی سال‌ها از جمله امسال هم به تنهایی ادای نذر کرده است.
شمع گردانی یا “شمع پایلاماق” رسمی دیرین است که گفته می‌شود قدمت آن در اردبیل صدها سال پیشینه دارد، در روز تاسوعا این مراسم از صبح شروع شده و تا شامگاه ادامه دارد و بر اساس آن عزاداران حسینی ۴۱ شمع را در مقابل ۴۱ مسجد شهر روشن می‌کنند.
آیین شمع پایلاماق در واقع آغاز رسمی آیین تاسوعا در اردبیل بشمار می‌رود، در این آیین سنتی، عزاداران حسینی به صورت انفرادی و یا دسته‌های کوچک عزداری به یاد شهدای کربلا اقدام به روشن کردن شمع در مقابل مساجد محله‌های مختلف می‌کنند.
اگر این عمل به‌صورت گروهی انجام شود، اغلب برای هر دسته یک نفر سر گروه برگزیده می‌شود که این فرد در پیشاپیش دسته حرکت می‌کند و رجزخوانده و با صدای بلند آه حسن، وای حسین ی گوید.
وقتی شمع‌گذاران به مسجدی می‌رسند با فرستادن صلوات، چند قطره از آب تشتهای تعبیه شده را به‌عنوان شفابخش در داخل شیشه‌ای که همراه خود آورده‌اند می‌ریزند. اغلب شمع‌گذاران در هر مسجد فقط یک شمع روشن می‌کنند اما تعدادی هم هستند که بیش از یک عدد شمع در یک مسجد روشن می‌کنند.
حرکت افراد به شکل انفرادی و یا در دسته های کوچک در حالی که لباس مشکی پوشیده و دستار سیاه بر سر بسته‌اند حال و هوای معنوی خاصی را در کوچه و بازار شهر پدید آورده و عزاداران با سردادن اشعار و رجزهای مختلف و فرستادن صلوات در مقابل هر مسجد توقف کرده و شمع های نذری را روشن می‌کنند.
“‘بی جا دگل بو کوچه و بازاری دولاندوک – شمع الده دوتوب طشت قباقینده دایاندوک'” یعنی (بی‌خود و بی جهت نیست که این همه کوچه و بازار را گشته و با در دست گرفتن شمع در مقابل تشتهای مقدس ایستادیم). شعر سوزناک و تاثیرگذار دیرینه‌ای است که این عزاداران در دهه‌های متمادی هنگام برپایی مراسم سنتی پخش شمع به یاد لب تشنگان نهر فرات و نیز خیمه های تاریک اهل بیت امام حسین (ع) و یاران باوفایش در شامگاه غم انگیز تاسوعای ۶۱ هجری، ترنم می‌کنند.
هر کدام از عزاداران اغلب ۴۱ عدد شمع نذری و در هر مسجد و تکیه یک عدد شمع روشن می‌کنند، علت نذر این تعداد شمع برای روشن کردن در مساجد و تکایای اردبیل در روز تاسوعا بطور دقیق مشخص نیست، برخی آن را نمادی از چهل منزل‌گاه سید الشهدا و یارانش تا کربلا می‌دانند و عده‌ای از سالخوردگان نیز بر این باورند که در روزگار قدیم تعداد ۴۱ باب مسجد در سطح این شهر وجود داشته و به همین خاطر عزاداران با روشن کردن یک شمع در مقابل هر مسجد در مجموع ۴۱ عدد شمع روشن می‌کرده‌اند که در سال های بعد نیز این روال ادامه یافته است.
بعضی صاحب نظران میگویند عدد ۴۱ از گذشته های دور در میان ساکنان اردبیل مانند بعضی اعداد دیگر جنبه تقدس داشته و به همین خاطر است که در تاسوعا این تعداد شمع را نذر کرده و در مساجد روشن می کنند.
بیوک جامعی پژوهشگر و کارشناس فرهنگ عامه می‌گوید: در روز تاسوعا عزداران با انجام آیین شمع گردانی، عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت بویژه حضرت عباس (ع) را به نقطه اوج خود می‌رسانند.
وی افزود: این آیین در زبان ترکی و محلی به نام «شمع پایلاماغ» معروف بوده و عزاداران حسینی بعد از هشت روز عزاداری در روزی که منتسب به علمدار رشید کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است در برابر مساجد شمع روشن کرده و عزاداری می‌کنند.
وی بیان کرد: این مراسم در اردبیل و برخی از شهرهای منطقه آذربایجان در مساجد و امامزاده‌ها برگزار می‌شود و نظیر آن را می‌توان در امامزاده سلیمان فخرآباد مشگین شهر، سید دانیال خلخال، مسجد غریب بیله سوار و در تبریز و دیگر شهرهای آذربایجان مشاهده کرد.
امسال وضعیت کرونایی جامعه موجب شده است که اغلب افراد با رعایت پروتکل‌های بهداشتی اقدام به جاری آوردن این آیین سنتی در اردبیل کنند.
اغلب عزاداران امروز بصورت انفرادی و بعضا در گروه‌های محدود دو سه نفره اقدام به روش کردن شمع می‌کنند، عزادارانی که با پای پیاده و گاها برهنه، دستاری بر سر و ماسکی بر صورت شمع در دست در حال حرکت به سمت مساجد هستند حال و هوای خاصی به شهر اردبیل و دیگر شهرهای استان داده است.
به گزارش فرهنگ سار، در سال‌های گذشته از عصر تاسوعا حرکت دسته‌جات عزاداری در معابر و خیابان‌های شهر اردبیل آغاز شده و محلات مختلف شهر با پیمودن مسیرهای سنتی خود اقدام به سینه زنی و زنجیر زنی می‌کردند.
در شب عاشورا اردبیل چهره‌ای غمبار به خود گرفته و عزاداران شمع‌های روشن بدست در معابر به یاد شهدای کربلا و رنج‌های خاندان پیامبر اشک ماتم می ریختند.
امسال بر اساس تصمیم ستاد ملی کرونا، حرکت دسته‌جات عزاداری و شبیه‌خوانی ممنوع شده و قرار است تجمع محدود عزاداران با رعایت پروتکل‌های بهداشتی عصر تاسوعا در پیاده راه شهیدگاه اردبیل و دیگر شهرستانها در مکان‌های عمومی برگزار شود.
