شیوع ویروس کرونا در ایران مانند دیگر کشورهای جهان از ابتدای اسفند سال ۱۳۹۸ تاثیر مستقیمی بر فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و هنری گذاشت. مهم‌ترین این تاثیر را در حوزه هنرهای نمایشی می‌توان تعطیلی فعالیت‌های تماشاخانه‌ها برشمرد. اتفاقی که تأثیر مستقیم خود را بر گرم‌ترین فصل به صحنه رفتن آثار نمایشی یعنی اسفند و همچنین تعطیلات نوروز ۱۳۹۹ گذاشت.
گسترش و سرعت دامنه شیوع این ویروس باعث شد تا ابتدای تیر کلیه فعالیت‌های فرهنگی و هنری ازجمله میزبانی سالن‌ها و تماشاخانه‌ها از آثار هنرمندان متوقف شود که تاثیر مستقیمی بر اقتصاد و معیشت هنرمندان تئاتر به‌ویژه آن هایی داشت که به شکل مستقیم درآمدشان از این حوزه تامین می‌شد.
در سایه تعامل اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ستاد ملی مقابله با کرونا و هم‌زمان با نزولی شدن شیب شیوع و گسترش ویروس کرونا در کشور طی ماه پایانی فصل بهار ۹۹، از ابتدای تیرماه اجازه فعالیت سالن‌ها و تماشاخانه‌ها با استفاده از ظرفیت ۵۰ درصدی صادر شد.
اما به فاصله کوتاهی و اوج گرفتن موج دوم و در امتداد آن شدت شیوع موج سوم ویروس کرونا در ایران بار دیگر بنا به دستور ستاد ملی مقابله با کرونا کلیه سالن‌های نمایشی و تماشاخانه‌ها همانند سالن‌های سینمایی درهای خود را به روی مخاطبان بستند.
ادامه فشار اقتصادی ناشی از تعطیلی فعالیت‌های هنرمندان تئاتر را دوچندان کرد؛ به‌ویژه آنکه با آغاز گروه‌بندی فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی و قرار گرفتن فعالیت هنرمندان تئاتر در گروه ۳ که اجازه فعالیت آنها از ۱۸ به بعد ممنوع اعلام شد، موج دیگری از انتقاد فعالان و دست‌اندرکاران این عرصه نسبت به افزایش بار فشار اقتصادی و معیشت خانواده آنها را رقم زد.
همین امر مسئولان ذی‌ربط ازجمله مدیریت تئاتر کشور – اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی – و معاونت امور هنری وزارتخانه را بر آن داشت تا طی تعامل با ستاد ملی مقابله با کرونا تلاش کنند فعالیت هنرمندان تئاتر همانند دور پیشین آغزا اجراها (ابتدای تیرماه ۹۹) با رعایت حداکثری شیوه‌نامه‌های بهداشتی از گروه ۳ به گروه ۲ تغییر یابد.
۲۰ دی وخبر خوش وزیر فرهنگ و ارشد اسلامی برای تئاتری‌ها
این درخواست به دلیل خطرپذیری بالای این امر مورد موافقت ستاد ملی مقابله با کرونا قرار نگرفت. اما خوشبختانه با تلاش بی‌وقفه و شبانه‌روزی کادر درمان، پزشکان و پرستاران همچنین اعمال مقررات و محدودیت‌های اعمال‌شده بیشتر طی فصل پاییز؛ از دهه نخست دی، آرام آرام شاهد نزولی شدن مجدد روند شیوع و مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در کشور بودیم.
تا آنکه ۲۰ دی دکتر سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به شکل رسمی از آغاز فعالیت مجدد تماشاخانه‌ها و سالن‌های نمایشی با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و همچنین ظرفیت محدود و حداکثر ۵۰ درصدی سالن‌ها خبر داد. اتفاقی که موجب امید و شادمانی اهالی و خانواده هنرمندان تئاتر شد که طی قریب به ۱۰ ماه شرایط و روزگار سختی را سپری کرده بودند.
بازگشت امید به خانواده تئاتر با چاشنی اما و اگرها
هرچند اعلام این خبر با اما و اگرهایی چون بازگشت مجدد تعطیلی‌های یا قرار گرفتن شیب ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در کشور به سمت مسیر صعودی همراه و تعطیلی مجدد تماشاخانه‌ها همراه بود. با وجود این، هنرمندان تئاتر به‌ویژه تماشاخانه‌داران بخش خصوصی امیدوارند بتوانند از این فرصت به‌وجودآمده با رعایت حداکثری شیوه‌نامه‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی و هوشمند، بار دیگر فعالیت خود را آغاز کنند. به‌ویژه آنکه آرام آرام مجدد به فصل گرم اجراهای نمایشی یعنی اسفند و قرار گرفتن در آستانه تعطیلات نوروز نیز نزدیک می شویم.
هرچند تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری خاصه اجرای عمومی آثار نمایشی در سالن‌ها و تماشاخانه‌ها در ایام بسته بودن درهای آن محیط‌های هنری به روی مخاطبان به شکل کامل متوقف نشد و خود این تهدید به فرصت بهینه استفاده از فضای مجازی به‌عنوان بستری متفاوت در راستای ارائه آثار تئاتری به مخاطبان مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
حتی برخی از مهم‌ترین جشنواره‌های تئاتری کشور چون جشنواره تئاتر مقاومت و جشنواره تئاتر سردار آسمانی باوجود برگزاری در شکل متفاوت و در بستر فضای مجازی توانستند کارنامه خوبی از خود برای مخاطبان به یادگار بگذارند، اما ازسرگیری مجدد فعالیت‌های نمایشی به‌ویژه قرار گرفتن در آستانه برگزاری سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر نویدی امیدبخش را برای هرچه گرم‌تر شدن تنور رویدادهای نمایشی و فعالیت هنرمندان تئاتر با خود به همراه داشت.
با وجود آنکه پیش از این حسین مسافرآستانه دبیر سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر از برگزاری تام و تمام این رویداد در قالب فضای مجازی (به شیوه برخط) به سبب قوانین و مقررات ستاد ملی مقابله با کرونا در دوران شیوع این ویروس خبر داده بود، تغییر مقررات منع بازگشایی سالن‌های نمایشی و تماشاخانه‌ها به روی مخاطبان باعث شد تا تغییراتی نیز در برگزاری این دوره از جشنواره تئاتر فجر اعمال شود.
برای آگاهی بیشتر از تغییرات جدید با حسین مسافرآستانه دبیر جشنواره تئاتر فجر در گام سی‌ونهم درباره تغییرات صورت گرفته، همچنین اقداماتی که تا این لحظه و در آستانه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر پشت سر گذاشته شده به گفت‌وگو نشستیم.
از برنامه‌های برگزاری جشنواره تئاتر فجر عقب نیستیم
حسین مسافرآستانه گفت: پیش از این نیز بارها اشاره داشتم که فعالیت هنرمندان تئاتر به سبب شیوع ویروس کرونا نباید تعطیل شود. زیرا تئاتر به‌عنوان هنری زنده، فصل مهمی از زندگی انسانی در بستر فرهنگی را نیز تعبیر می‌کند و به همین سبب تاکید داشتم با تعطیلی فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نباید شاهد تعطیلی و به محاق رفتن کامل فعالیت هنرمندان تئاتر باشیم.
وی با تاکید بر آنکه تاکنون تمامی اقدامات صورت‌گرفته در مسیر برگزاری سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر در کنار برنامه‌ریزی‌های حوزه تخصصی تئاتر در ارتباط و تعامل مستقیم با ستاد ملی مقابله با کرونا بوده است گفت: تمامی برنامه‌ریزی‌ها تا پیش از ۲۰ دی و اعلام بازگشایی مجدد سالن‌های نمایشی منوط به برگزاری جشنواره تئاتر فجر به شکل تام و تمام در بستر فضای مجازی صورت گرفته بود و تا این لحظه با وجود محدودیت‌های فراوان از هیچکدام از برنامه‌های برگزاری این رویداد عقب نیفتاده‌ایم.
قدردان فرصت حضور مخاطبان در سالن‌های نمایشی هستیم
مسافرآستانه خاطرنشان کرد: هرچند اعلام بازگشایی مجدد سالن‌ها و تماشاخانه‌ها با شرایط ویژه مشخص‌شده از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا خبری خوب است اما باعث شد که ما برای برگزاری جشنواره تئاتر فجر برخی از برنامه‌ریزی‌های پیشین خود در قالب برگزاری تام و تمام این رویداد در فضای مجازی را در راستای قدردانی و مغتنم شمردن فرصت حضور محدود مخاطبان در تالارهای نمایشی دست‌خوش تغییر کینم.
حضور مخاطبان ولو به شکل محدود نسبت به روال پیشین میزبانی سالن‌های نمایشی، نه تنها می‌تواند سطح کیفی و شور و حال هنرمندان عرصه تئاتر را افزایش دهد که یکی از مهم‌ترین ارکان هنر زنده، پویا و جریان‌ساز تئاتر که ارتباط‌گیری مستقیم، چشم در چشم و نفس به نفس با مخاطبان است را احیا می‌کند.
وی افزود: به همین سبب باوجود تمام سختی‌ها تلاش کردیم بخشی از برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای این دوره از جشنواره را تغییر دهیم تا بتوانیم میزبانی شایسته‌ای از مخاطبان تئاتر به عمل آوریم.
برگزاری حضوری بخشی از جشنواره تئاتر فجر
در همین راستا برخی سالن‌های میزبان سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر با رعایت حداکثری شیوه‌نامه‌های بهداشتی و در صورت عدم تغییر مجدد قانون بازگشایی مجدد تالارهای نمایشی به شکل محدود پذیرای مخاطبان آثار این دوره از جشنواره خواهند بود و در حقیقت بار دیگر شاهد تکمیل شدن ضلع سوم تولید و ارائه، یعنی حضور مخاطبان تئاتر در این دوره از جشنواره خواهیم بود. این به نوبه خود خبری بسیار خوش و دلگرم‌کننده است.
پایان انتخاب تمام آثار بخش‌های مختلف جشنواره
مسافر آستانه همچنین با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته تا این لحظه در مسیر برگزاری سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر تصریح کرد: دو بخش رادیوتئاتر و فیلم‌تئاترها و تله‌تئاترها به‌عنوان دو رکن اصلی سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر تمام مراحل انتخاب متن، تولید، بازبینی و تایید خود را پشت سر گذاشته‌اند.
وی ادامه داد: همچنین تمام آثار بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره توسط هیات‌های مجزا و تخصصی این رویداد انتخاب شده‌اند که بخشی از آنها از طریق رسانه‌ها اعلام شده و تا پایان این هفته مابقی بخش‌ها و آثار منتخب حاضر در آنها نیز از طریق رسانه‌ها اطلاع‌رسانی خواهد شد.
مسافر آستانه در پایان ابراز امیدواری کرد با تعامل و همراهی خانواده تئاتر و همچنین همگامی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور هنری و در راس همه آنها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شاهد برگزاری جشنواره‌ای پویا و جریان‌ساز در عرصه تئاتر باشیم.
