به گزارش خبرنگار فرهنگی فرهنگ سار شانزدهمین شماره دوماهنامه بازخورد (مهر و آبان ۹۹) مطابق روال نشریات با سرمقاله‌ای با عنوان نیک و بد فناوری ارتباطات برای زمین آغاز می‌شود. نویسنده طی آن ضمن اشاره به فواید و مضرات فناوری ارتباطات، هوش مصنوعی، توان عظیم ذخیره و انتقال داده‌ها، دیجیتالی شدن، ارتباطات بی‌سیم همچنین وضعیت محیط زیست از تغییر اقلیم گرفته تا خشکسالی و انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای به رسم معمول سرمقاله‌ها گریزی به مطالب این شماره می‌زند و می‌نویسد: خلاصه اینکه با یک گزارش کلی و یکی دو مطلب نمی‌توان محاسن و معایب محیط زیستی فناوری‌های ارتباطات را به طور جامع برشمرد. به همین دلیل تلاش کرده‌ایم در این شماره به ظرایف و جزئیات این مسئله از جنبه‌های مختلف بپردازیم. هم از زاویه دانش و فن نگاهی به مسئله انداخته‌ایم و هم از دریچه اندیشه و فلسفه به معرفی یکی از مهم‌ترین فیلسوفان این عرصه، برنار استیگلر، پرداخته‌ایم.
در این شماره می‌توانید آثار مشکلات محیط زیستی را در ادبیات علمی تخیلی از جمله آثار بالارد نیز دنبال کنید و با نمونه‌هایی از این مسئله در دنیای سینما سه‌گانه کاتسی آشنا شوید. و گزارشی نیز داریم در حوزه سفر و تخریب‌هایی که گردشگری می‌تواند برای محیط زیست داشته باشد و نیم نگاهی انداخته‌ایم به مجله نشنال جئوگرافیک مجله‌ای که در معرفی محیط زیست نقش بسزایی داشته است. (ص. ۳)
پوریا ناظمی، روزنامه‌نگار علمی در مطلبی به نام ناجی جهان یا پایان‌دهنده ایام به این سوال می‌پردازد که آیا فناوری ارتباطات اثری مثبت بر محیط زیست خواهد گذاشت یا خیر؟ وی با اشاره به همه‌گیری کرونا در جهان در سال جاری به این واقعیت صحه می‌گذارد که در این سال استفاده از فناوری ارتباطی دیگر انتخاب نبود و همین امر وضعیت را برای محیط زیست نیز تغییر داد. در پایان نتیجه می‌گیرد: استفاده از ابزارهای هوشمند و ارتباط میان انسان و اشیا همچنین با یکدیگر باعث کاهش چشمگیری از هدررفت انرژی در بخش‌های دیگر می‌شود. شاید ما در دوره فعلی شاهد نقش مهم فناوری ارتباطات در کاهش آلودگی‌های محیط زیستی (به طور خاص از نظر نشر گازهای گلخانه‌ای) نباشیم اما روندهای موجود امیدوارکننده است. (ص. ۹)
افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران (آمار سه‌ماهه اول سال ۱۳۹۹): ۱۲۱ میلیون تعداد مشترکان تلفن همراه، ۱۴۴ درصد ضریب نفوذ تلفن همراه، ۹۴ درصد پوشش جاده‌های اصلی و فرعی ریلی. (ص. ۴)
فناوری‌های نو و بحران سبز نام مطلب بعدی این شماره از بازخورد به قلم بابک سلطانی است که در پایان آن به پرونده ویژه این شماره یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات: فرصت یا تهدید می‌رسیم. این پرونده ترجمه‌ای از تحقیقات گروهی از محققان اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) است که کیوان ابوذر ترجمه و تلخیص کرده است. مطالب این بخش با وجود آمار و ارقام جهانی در مورد تولید سالانه زباله الکترونیکی و گازهای گلخانه‌ای برای محققان داخلی این حوزه مفید به نظر می‌رسد. در بخشی از این پرونده می‌خوانیم: در واقع طبق گزارش سال ۲۰۱۷ سازمان ملل ما داریم سالانه با تولید حدود ۵۰ میلیون تن زباله الکترونیکی، ۵۵ میلیارد یورو مواد تلف می‌کنیم. (ص. ۲۲)
تاثیرات کربن هوش مصنوعی مطلبی به قلم پایل دار و ترجمه اشکان صباغ و بحران‌های اقلیمی: کاربرد ناپایدار ویدیوی آنلاین نوشته گروهی از محققان پروژه شیفت با ترجمه و تلخیص سینا برزگر مطالب بعدی این شماره از بازخورد هستند. گراهام مرداک و بندتا بروینی در مطلبی به نام کربن سرمایه‌داری ارتباطات که نوید نزهت ترجمه کرده به این موضوع می‌پردازند که پیامدهای تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای و کربن بر اقلیم و تغییرات محیط زیست چیست. در بخشی از این مطلب که خلاصه‌ای از فصل اول کتاب سرمایه‌داری کربن و ارتباطات: رویارویی با بحران اقلیم است می‌خوانیم: پس پشت تبلیغات فریبنده و پرزرق و برق لپ‌تاپ‌ها و گوشی‌های هوشمند، زنجیره طویلی از تولید، مصرف و دورریز پسماندها خوابیده است. زنجیره‌ای که ما را در مقام کاربران نهایی به دسته‌های گوناگونی از افراد متصل می‌کند: از معدنچیانی که دست به کار استخراج کانی‌های مورد نیاز برای تولیدند تا کارگران خط تولید که تحت شرایطی استثماری مشغول به کارند، جاشوهایی که پرچم مصلحتی کشتی‌های باربری حامل ماشین‌های تولیدی را بالا می‌برند، خدمه نیروگاه‌های مبتنی بر سوخت نفت یا ذغال سنگ که انرژی مصرفی ما را تولید می‌کنند و آن دست از مهاجران روستایی که تازه پا به شهرها گذاشته‌اند و تل پسماندهای ما را برای یافتن هر چیز ارزشمندی زیرورو می‌کنند. (ص. ۵۲)
فیلسوفی که در زندان فلسفه آموخت
بخش فلسفه این شماره از بازخورد با نگاهی به زندگی و آثار فیلسوف مطرح فرانسوی برنار استیگلر/Bernard Stiegler میزبان علاقه‌مندان است. وی که تابستان گذشته (اوت ۲۰۲۰/ مرداد ۹۹) ناگهانی و در سن شصت‌وهشت‌سالگی و درحالیکه رئیس مرکز فرهنگی ژرژ پمپیدو پاریس و استادتمام کالج بین‌المللی فرانسه بود درگذشت، در جوانی نه‌تنها به فلسفه و تحصیلات دانشگاهی علاقه نداشت بلکه تا سی‌ویک سالگی یعنی ۱۹۸۳ در زندان‌های تولوز و موره روزگار می‌گذراند. این بخش غیر از نگاهی به زندگی پرفرازوفرود استیگلر حاوی ترجمه یادداشتی از او با قلم صالح نجفی، مترجم نام‌آشنا و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز، نیز هست به نام در چارچوب حدود سرمایه‌داری.
در ادامه این شماره بازخورد به بخش ادبیات می‌رسیم که به ادبیات علمی‌تخیلی و اشاره به اثری مشهور به نام خشکسالی از نویسنده‌ای نام‌آشنا دارد. جیمز گراهام بالارد/James Graham Ballard نویسنده انگلیسی (۱۹۳۰ تا ۲۰۰۹) که وقتی در ۱۹۵۴ در خدمت نیروی هوایی سلطنتی انگلیس به کانادا ماموریت یافت با ادبیات علمی‌تخیلی آشنا شد و نوشتن در این ژانر محبوب را آغاز کرد و در دهه ۶۰ به نویسنده‌ای تمام‌وقت تبدیل شد. وی در ایران نیز نویسنده‌ای شناخته‌شده است و در دهه ۸۰ بسیاری آثار او با ترجمه علی‌اصغر بهرامی مترجم مشهور و توسط نشر چشمه به فارسی برگردانده و منتشر شدند. رمان خشکسالی تقریبا مشهورترین اثر اوست که در این بخش خوانندگان کمی بیشتر با آن آشنا می‌شوند.
اما پروند داستان‌های علمی‌تخیلی تنها با بالارد پایان نمی‌یابد و دو مطلب یکی در مورد آیزاک آسیموف نوشته مایکل پیچ و ترجمه مسعود لطفی و دیگری در مورد سه‌گانه کاتسی به نام شیطان شریر تصاویر نوشته نیوشا ستاری ادامه و پایان‌بخش آن است. گردشگری در ایران و عوارض آن برای محیط زیست همچنین نگاهی به مجله نشنال جئوگرافیک مطالب بعدی این شماره هستند.
خانلری و سخن
اما علی شروقی روزنامه‌نگار ادبی در یادداشت خود به نام «سخن» خانلری به شخصیتی برجسته در ادبیات و حتی سنت روزنامه‌نگاری ایران به نام پرویز خانلری (۱۲۹۲ تا ۱۳۶۹) می‌پردازد. او که ادیب، نویسنده، شاعر و دستوردان و زبانشناس بود با انتشار مجله فخیمه سخن در اوایل دهه ۲۰ خورشیدی گامی هم در راستای تقویت و ارتقای نشریات تخصصی فرهنگ، هنر و ادبیات برداشت. آثار خانلری که حتی امروز نیز و بعد از بیش از چهار دهه هنوز رنگی از کهنگی نگرفته اند در زمینه های مختلف برای علاقه‌مندان مفید است اما شاید آنچه وی را بیش از همه برای اهالی و عشاق زبان فارسی به شخصیتی محبوب تبدیل کرده باشد دو اثر دستور زبان فارسی و تاریخ زبان فارسی است. اما تمرکز شروقی در این نوشته بر مجله سخن است که از سال ۱۳۲۲ با صاحب‌امتیازی ذبیح‌الله صفا و مدیرمسئولی خانلری آغاز شد و بعد از چند وقفه باردیگر از سال ۱۳۳۱ انتشار از سرگرفت و تا سال ۱۳۵۷ بیش از ۲۷ دوره از آن منتشر شد.
فهرستی بلندبالا از بهترین نویسندگان و مترجمان معاصر و درگذشته امروزی در این شماره ها با سخن همکاری کرده اند که ایرج افشار، قاسم صنعوی، ابوالحسن نجفی، رضا سیدحسینی، هوشنگ طاهری و تورج فرازمند تنها بخشی از آنهاست.
شروقی در مورد نثر خانلری در سخن می‌نویسد: یادداشت‌ها و مقالات خانلری در سخن نمونه‌هایی آموختنی از نثر ادبی روزنامه‌نگارانه‌اند؛ نثری شیرین، ساده، درست و دقیق و بدون پرگویی و شلختگی و نیز طمطراق بی‌دلیل و در یک کلام: نثری که با خواندن آن درمی‌یابیم امروزه در مقاله‌هایی که در مطبوعات چاپ می‌شود با چه حجم هولناک و مصیبت‌باری از بد و شلخته‌نویسی مواجهیم و با چه دشوارنویسی‌های بی‌دلیلی که صرفا پوشاننده بی محتوایی و کاستی‌های بنیادی مطالب اند. (ص. ۱۰۹)
توجه نویسنده به خصوصیات نثر خانلری که قطعا برگرفته از دانش عمیق او از ادبیات کلاسیک فارسی و هم‌نشینی اش با بزرگان این دریای گسترده است به خوبی به جان خواننده می‌نشیند هر چند بهتر بود شروقی برای اثبات این مدعاهای درست به مثال‌هایی از نثر خانلری هم در آثارش و هم در سخن اشاره می‌کرد.
آغاز نسخه ایرانی جنبش من هم در توئیتر از اواخر تابستان ۹۹ در مورد آزار و خشونت جنسی علیه زنان و شیوه روایت آنها در رسانه موضوع مطلب اخر این شماره از بازخورد است که طاهره رحیمی به نام چطور از دمل‌های چرکین بنویسیم؟ نوشته و در آن به دستورالعمل‌های خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس در مورد نوشتن گزارش و گرفتن مصاحبه در این زمینه پرداخته است. در آخرین صفحات هم می‌توانید با آخرین کتاب‌های مرتبط با روزنامه‌نگاری به انگلیسی و فارسی نیز آشنا شوید.
بازخورد مجله تخصصی ارتباطات به صاحب امتیازی و مدیرمسوولی سعید ارکان‌زاده دو ماه یکبار منتشر می‌شود و غیر از نسخه فیزیکی که در کتابفروشی‌های معتبر و مراکز تحقیقاتی روزنامه‌نگاری موجود است نسخه دیجیتالی آن نیز قابل تهیه است.
