یکی از مشکلاتی که این روزها برنامه‌سازان تلویزیونی و تولیدکنندگان محتواهای فرهنگی با آن دست به گریبان هستند، رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و الزامات پیشگیری از شیوع کروناست. از سویی باید برای مردمی که دائم تشویق به ماندن در خانه می‌شوند برنامه تولید شده و آنان ترغیب به گذراندن بخشی از ساعات خود از طریق تماشای تلویزیون شوند و از سوی دیگر برنامه‌سازان و تولیدکنندگان محصولات فرهنگی در این دوران تحت فشار رعایت موارد بهداشتی و حفظ سلامت عوامل هستند.
تقریباً هیچ حوزه و میدانی نیست که در یک سال گذشته فارغ از هیاهوی کرونا مانده باشد؛ بلایی که همه عرصه‌ها و جغرافیای جهان را در نوردید و موجب شده شیوه زندگی تمام دنیا عوض شود؛ در این مدت رویدادهای فرهنگی و هنری بسیاری لغو یا به شیوه‌ای برگزار شد که از فلسفه وجودی اش فاصله داشت. برنامه سازی های تلویزیونی هم یکی از عرصه‌هایی بود که آسیب دید و بعضاً به رغم نیاز به گسترش و افزایش کیفیت دچار کوچکی و افت کیفیت شد.
البته عمده این برنامه ها به دلیل ماهیت تلویزیون به طورکلی نه تنها تعطیل نشدند بلکه مستمر به تولید و پخش برنامه‌هایشان ادامه دادند؛ مجله تصویری چرخ هم یکی از برنامه‌هایی بوده است که در روزهای اوج کرونا تا امروز به کار خود ادامه داده و تقریبا بی‌وقفه روی آنتن رفته است.
صورت مجریان و مهمانانمان را از دست دادیم
تهیه‌کننده مجله تلویزیونی چرخ در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی فرهنگ سار و در توضیح مشکلات و چالش‌های برنامه سازان در ایام کرونا بیان کرد: با توجه به این که برنامه ای علمی هستیم که در این ایام کار کرده ایم و از روزی که شروع کرده ایم تا امروز تعطیلی نداشته و دائم برنامه داشته ایم و تقریبا همکاران ما بین بچه های سازمان جزو پیشگامان کرونا بودند و در فضای کاری ما در روزهایی این موضوع شدیدتر شده بود؛ مثلا قبل از اسفندماه تعداد زیادی از بچه های استودیو مبتلا شده بودند؛ در این شرایط هم حجم اضطراب بالا بود و مجبور بودیم سر کار برویم و صرفا یک هفته پایانی اسفندماه را تعطیل کردیم زیرا نگران بودیم و بیماری در استودیومان بسیار زیاد شده بود.
وی افزود: آن زمان (اسفندماه) استرس زیادی داشتیم و هر روز موردی تازه درباره این بیماری مطرح می شد؛ چناچه مدتی دستکش می پوشیدیم و پس از آن ماسک می زدیم و نمی دانستیم چگونه باید مدیریت کنیم.
کم کم شرایط بهتر شد به صورتی که بعد از عید فشاری که اسفند داشتیم را نداشتیم. حالا انگار آدم ها می دانستند باید چگونه مراعات و مراقبت کنند. جز این هم بحث هایی جانبی مانند گریم کردن مهمانان وجود داشت که باید بر سر آنها به توافق می رسیدیم که چه کار کنیم؛ چنان چه اوایل خود مهمانان به گریم نمی رفتند و پس از آن اعلام شد ما گریم را انجام ندهیم تا شیوه‌نامه‌های آن مشخص شود و جاهایی بلاتکلیف بودیم و خودمان تصمیم گرفتیم فاصله بگذاریم یا نگذاریم.
تهیه کننده برنامه چرخ یادآور شد: البته در این میان صورت مجریان و مهمانانمان را از دست دادیم و بسیاری مهمان های ما از دوره ای که ماسک می زدند وقتی وارد برنامه شده اند (بعضا از استادان دانشگاه بوده اند که حاضر نیستند حتی با فاصله ماسک را بردارند) حتی یک بار توسط مخاطبان دیده نشده اند. خود این موضوع یک چالش است چرا که بخشی مهم و اصلی در ارتباط تصویری، دیدن چهره و صورت مهمان برای مخاطب است.
وی افزود: طراحی دکور هم یکی دیگر از مشکلات ما بود؛ در این معنا که ما فضاهایی را طراحی کرده بودیم و تصور نمی کردیم کرونا به این شکل ماندگار شود؛ به همین دلیل برخی وسایلی که طراحی کرده بودیم بلااستفااه شده است.
در بحث برنامه سازی دچار مشکل هستیم چنان که بعضی آیتم ها را طراحی کرده و برآورد کرده ایم اما نتوانسته ایم اجر کنیم. مثلا برای قسمت هایی لازم بود سر کلاس های دانشگاه حاضر شویم و با چهره های علمی و استادان صحبت کنیم؛ اکثر این آدم ها سن هایشان بالا و نگران هستند و حضور آدم ها بر سر ضبط برنامه را خطرناک می دانند. ضمن این که کلاس های دانشگاه تعطیل است و نمی توانیم در این محیط حاضر شویم.
داخل خطر می‌رویم
بهبودی تصریح کرد: در برنامه چرخ قسمتی تحت عنوان «علم گرد» داشتیم که به موزه ها سر می زدیم که حالا آن را هم نداریم و تعطیل شده است و مجبور شده ایم بیشتر به سمت آیتم های استودیویی با حداقل آدم ها برویم؛ حتی شده یک مهمان به رغم رعایت تمام شیوه‌نامه ها به دلیل بیماری زمینه ای و ترس گفته به برنامه نمی آید.
وی افزود: این در حالی است که بعضا به تعداد افراد ما در سر برنامه انتقاد دارند و ما می گویم که از تعدادی کمتر نمی توانیم که باشیم. مثلا یک نفر تصویربردار است و یک نفر نویسنده و اینها قابل حذف شدن نیست.
این وضعیت در حوزه سینمایی ها به مرتبط خطرناک تر است زیرا مجبورند بدون ماسک کار کنند و این شرایط را سخت تر می کند؛ در صورتی که ما روی آنتن با ماسک می رویم و تعداد نفراتمان را در کمترین حالت ممکن می بریم که فاصله گذاری رعایت شود.
این تهیه کننده تلویزیون با اشاره به تلاش برنامه زنده چرخ در عنایت به کرونا و مشکلات منتج از آن گفت: از اسفندماه تا کنون برنامه را تقدیم می کنیم به پرستاران و کادر درمان و کسانی که از بین ما رفته اند و تلاش می کنیم که در شروع برنامه این موارد را مطرح کنیم و موراد روزمان همواره مباحث کرونایی است.
بهبودی در توضیح تفاوت برنامه زنده دوران کرونا و دوران پیش از آن تاکید کرد: در این مدت گریم ها حذف شده، فاصله مهمانان بیشتر شده است، در گذشته در فضای رژی، درها را باز می گذاریم و مهمانانی که منتظر بودند در پارت بعدی داخل استودیو بروند، می ایستادند و پارت قبلی را نگاه می کردند اما الان همه را بیرون می کنیم.
به رغم همه این ملاحظات چیزهایی قابل رعایت نیست؛ مثلا میزهای رژی فاصله گذاری شده نیستند و کاری نمی شود کرد. کارگردانان جزو اقشاری هستند که بسیار مضطربند و دائم در حال استفاده از الکل هستند و در فضایی پر اضطراب قرار دارند. به نوعی ما داخل خطر می رویم و برمی گردیم و کاری هم نمی توانیم انجام دهیم.
ارتباط آنلاین را از دست دادیم
این تهیه کننده در پاسخ به چند و چون مبتلایان تیم تولید این برنامه به ویروس کرونا گفت: در تیم تولید ما از خبرنگاران علمی که به برنامه می آیند مبتلا بوده اند که از فضای خودشان مبتلا شده اند.
وی افزود: برخی از زمان شیوع کرونا تمایلی به حضور در برنامه ندارند. به خصوص در بحث ضبط و این که به لوکیشن برویم حضور مهمانان بسیار کم شده است. ضمن این که مهمانان دیگر زودتر در برنامه حاضر نمی شوند. در ماشین هایشان می نشینند تا در فاصله کمتری در محیط و فضای عمومی باشند.
بهبودی در پاسخ به این پرسش که خلا حضورنداشتن مهمانان و محدودیت های برنامه سازی در فضای بیرون از استودیو را چطور جبران می کنند، خاطرنشان کرد: این خلا را با آیتم های جایگزین جبران کرده ایم مثلا به سمت اینفوگرافی یا موشن گرافی رفتیم، یا مثلا از صداها استتفاده می کنیم و پس از مصاحبه صداها را روی عکس های مرتبط قرار می دهیم.
بزرگترین چالش حاضر ما محدودیت هایی است که برای حضور در فضای عمومی و خارجی برای تهیه پلی بک داریم. این که بخواهیم مصاحبه ای بگیریم و کسی را راضی به حضور کنیم و به مکان هایی برویم مشکلات خاص ما در این دوران است. البته بعد از اسفند این روند تسهیل شد زیرا گویی این موضوع پذیرفته شده و مردم به این نتیجه رسیده اند که باید با این شرایط زندگی کنند.
این تهیه کننده تلویزیونی تصریح کرد: یکی از مشکلات اصلی ما در این دوران این است که شیوه‌نامه‌های دقیق و شفاف نداریم. مثلا وقتی اتفاقی در حوزه سیاسی رخ می دهد، می دانیم باید چگونه و چطور به آن بپردازیم اما در این مورد این گونه نیست؛ چنانچه حتی در موردی مانند ماسک و رنگ آن هیچ اتفاق نظری وجود ندارد. زمانی می گویند ماسک ضروری است و همه باید استفاده کننند و زمانی می گویند چون شب یلداست، نیازی به استفاده از ماسک نیست یا در شبکه ای مهمان ها بدون فاصله و ماسک نشسته اند. فارغ از اظهارنظرهای شخصی کارشناسان متخصص این حوزه باید به این موضوعات بپردازند.
در مدت شیوع کرونا یکی از بهترین شیوه هایی که تمام شبکه ها و رسانه های دنیا از آن استفاده می کردند، ارتباط آنلاین بود. در این مفهوم که دو مهمان و کارشناس را از طریق اسکایپ و کانال های ارتباطی به این شکل روی خط می آوردند؛ اما در مدت و دو سه سالی که این برنامه را داریم موفق نشده ایم که یک ارتباط آنلاین به این شکل داشته باشیم زیرا زیرساخت ها و شرایط آن در استودیوهای ما اصلا فراهم نیست. این شیوه هم به لحاظ پخش پیچیدگی های زیادی دارد و هم به لحاظ امکانات فنی. در نتیجه حتی اگر بخواهیم با کسی اسکایپ بگیریم ضبط می کنیم و بعد روی آنتن پخش می کنیم و این ظرفیت خوبی بود که ما نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم.
مجله تصویری چرخ
چرخ، برنامهٔ زندهٔ تلویزیونی است که از شبکه ۴ سیما پخش شده و به موضوعات علمی می‌پردازد. نخستین قسمت از این مجموعه در مهر ماه ۱۳۹۴ پخش شد؛ در این برنامه که با هدف ترویج علم و اطلاع‌رسانیِ رویدادهای علمیِ جدید، ساعتِ ۱۹ روزهای شنبه تا چهارشنبه، به مدت یک ساعت از شبکه ۴ پخش می‌شود سعی شده‌است، مفاهیم علمی با ویژگی‌های جذاب و آموزنده به مخاطب ارائه شود.
فصل جدید برنامه چرخ، پس از خداحافظی گروه قبلی با گروه، تیم تولید و مجریان جدید به سردبیری محمد جباری از ۱۶ تیر ۹۷ دوباره شروع به‌کار کرد.
مجله علمی چرخ که این روزها در هفتمین فصل خود روی آنتن تلویزیون می رود تغییراتی در فرم، محتوا و دکور از سرگذرانده است. در این برنامه یکشنبه‌ها مهم‌ترین اتفاقات مرزهای دنیای علم و فناوری در هفته‌ی گذشته با حضور سه کارشناس در حوزه‌های مختلف بررسی می‌شود. همچنین در آیتم‌های جدید «ایران‌سنج» و «عکس‌چرخ» مهم‌ترین و به‌روزترین خبرها و عکس‌های دنیای علم و فناوری در ایران و دنیا مرور خواهند شد. چرخ دوشنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها به پرونده‌ها و گفت‌وگوهای مرتبط با موضوعات روز علم و فناوری و همچنین شیوع ویروس کرونا در ایران و سایر نقاط دنیا را بررسی می کند. دوشنبه‌ها آیتم «پادچرخ» که روایت‌هایی از زندگی چهره‌های علمی معاصر ایران است و گوینده‌ها، مجری‌ها و چهره‌های علمی و فرهنگی و هنری این بخش را روایت می‌کند، پخش می شود.
بخش جدید «زندگی سبز» هم سه‌شنبه‌ها با موضوع راهنمای زندگی سالم و همراهی با طبیعت و محیط‌زیست با حضور کارشناسان این حوزه پخش می‌شود. برنامه چرخ چهارشنبه‌ها به سوالات علمی‌بیننده‌ها و مسائل مرتبط با علم و فناوری در جامعه پاسخ می‌دهد و کارشناسانی از حوزه‌های مختلف برای آخر هفته‌ها کتاب، فیلم، مستند، اپلیکیشن و … در حوزه‌های علم و فناوری معرفی می‌کنند.
مجله تصویری چرخ مهم‌ترین رویدادهای علم و فناوری و مسائل روزمره زندگی را با نگاهی تخصصی و به‌زبانی ساده و با حضور مسئولان، کارشناسان، استادان دانشگاه و نخبگان بررسی می‌کند. چرخ چهار روز در هفته، از یکشنبه تا چهارشنبه، از ساعت ۱۹ به‌صورت زنده و به مدت ۴۵ دقیقه از شبکه چهار سیما پخش می‌شود. مجری این برنامه حافظ آهی است و محمد جباری سردبیری برنامه و الهه بهبودی تهیه‌کنندگی آن را بر عهده دارند.
