به رغم گذشت چند ماه از شیوع ویروس کرونا و درگیری روزافزون بسیاری با این بیماری و فوت درصدی از جامعه، اطلاع رسانی‌های متعدد و هشدارهای دولتی، همچنان مسئله ویروس کرونا موضوعی پرمخاطره در کشور است که سازمان و نهادهای متعددی را به چاره اندیشی برای آن واداشته است.
کرونا در این مدت تقریبا تمام حوزه‌های جوامع را درگیر کرده و هیچ عرصه‌ای از گزند آن در امان نمانده است؛ فرهنگ و اقتصاد فرهنگ یکی از اولین عرصه‌هایی بود که پس از شیوع ویروس این بیماری با آسیب جدی مواجه شد و پس از تعطیلی و رکود عمدۀ فضاهای فرهنگی و کاهش عرضه و تقاضای کالاها و خدمات فرهنگی، به شدت آسیب دید. بررسی اقتصاد فرهنگ و تلاش برای بهبود آن یکی از موضوعاتی است که نیاز به بررسی و توجه فوری دارد و بر این اساس توسط گروه فرهنگی فرهنگ سار با چاره‌جویی از استادان و صاحب‌نظران این عرصه پیگیری می‌شود.
مجید امرایی متخصص نمایش‌درمانی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی فرهنگ سار و در توضیح مبحث اقتصاد فرهنگ بیان کرد: ما در شرایط موجود دو نگاه به اقتصاد فرهنگ می‌توانیم داشته باشیم؛ یک مورد این است که خودمان را از دنیا جدا ندیده و آگاه باشیم از آسیبی که به حوزه‌های مختلف (اقتصاد، سیاست، فرهنگ، اجتماع و…) وارد شده است؛ جدا نیستیم و ما هم مانند تمام دنیا اپیدمی کوویذ ۱۹ را پشت سر می‌گذاریم.
وی افزود: این بیماری شرایطی را ایجاد کرده که ما در همه حوزه‌ها بخصوص حوزه فرهنگ و هنر و اقتصاد فرهنگ و هنر آسیب ببینیم و خسارت‌هایی را از این بابت متحمل شویم.همه دنیا امروز درگیر مصیبتی عالم‌گیر شده است که غافل‌گیرانه همه جهان را تحت تأثیر خودش قرار داده است.
نگاه دیگر این است که اقتصاد فرهنگ و هنر در هر کشور به‌صورت جزئی و خرد (در مقایسه با کلیت دنیا) از این شرایط متأثر شده و هر کشور نیاز دارد تا به‌صورت مجزا برای این موضوع چاره‌اندیشی کرده و راه‌حلی بیابد. این وضعیت یعنی اقتصاد فرهنگ و هنر هم پیش از بحران شیوع کووید ۱۹ نیاز به بررسی و سازمان‌دهی داشته و هم امروز این نیاز به‌شدت احساس می‌شود.
دولت‌ها باید از حوزه فرهنگ و هنر حمایت کنند
امرایی ادامه داد: برای رسیدن به اقتصاد فرهنگ و هنر دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه اول بر این تاکید دارد که فرهنگ و هنر و اقتصاد فرهنگ و هنر باید روی پای خودش بایستد و خودش را بچرخاند، خودگردان بوده و درآمد خودش را داشته باشد.
وی افزود: نگاه دیگر نگاه حمایتی و یارانه‌ای است که عموماً در تمام دنیا یارانه و بودجه ای برای فرهنگ و هنر و اقتصاد فرهنگ و هنر در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی حمایت‌هایی که دولت‌ها باید از حوزه فرهنگ و هنر داشته باشند.
گلایه و شکوه اهالی فرهنگ و هنر امروز این است که حمایت‌های دولت (هم حمایت‌های مادی و هم حمایت‌های معنوی) در این شرایط بحرانی به درستی صورت نگرفته است.
وی در ادامه با اشاره به مشکلات انجمن نمایش درمانی (دراماتراپی) ایران از زمان شیوع کووید ۱۹ با آن درگیر بوده است،تصریح کرد: مجبور شدیم کلاس‌هایمان را بین دونفر و ۳ نفر برگزار کنیم یعنی کلاس‌هایی را که پیش از این حدود ۲۰ تا ۲۵ نفر گنجایش و ظرفیت داشت را به دلیل رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی به ۲ یا ۳ نفر تقلیل داده‌ایم؛ ضمن این‌که در برگزاری کارگاه‌های شهرستان‌ها با مشکل دچار شده‌ایم و ناچار شدیم روند فرستادن استادان پروازی را لغو کرده و از استادان بومی همان مناطق برای آموزش استفاده کنیم.
بخشی از آموزش‌هایمان را در فضای مجازی برگزار کردیم؛ یعنی بخشی از کارگاه‌های ما به‌صورت مجازی برگزار شد، بخشی از آموزش هایی را که می‌شد غیرحضوری برگزار کرد به صورت مجازی آموزش دادیم، حتی ارتباطمان را با مؤسسات و سازمان‌های بین‌المللی قطع نکردیم کماکان با آن‌ها هم ارتباط گرفتیم ضمن این‌که از تجارب آن‌ها هم استفاده کردیم. ضمن این‌که تجارب خودمان را هم به آن‌ها انتقال دادیم.
کرونا فرصتی بود که نباید از دست داد
رئیس انجمن تئاتردرمانی ایران با اشاره به نیاز حوزه فرهنگ و هنر به برنامه ریزی حوزه های جدید، خاطرنشان کرد: کرونا از همان چشم‌انداز اول نشان داد معضل و آسیبی هست که دست‌کم تا یک‌سال آینده با ما خواهد بود و به نظر می‌رسید به مشکلات گسترده‌تری هم گسترش پیدا خواهد کرد. نظام حوزه برنامه‌ریزی فرهنگ و هنر ما باید از همین لحظه برنامه‌ها و باکس‌هایی را در حوزه آموزش و پرورش، فرهنگ و هنر به صورت غیرحضوری تدوین و بازتعریف کند؛ یعنی این آموزش‌های غیرحضوری در حوزه فرهنگ و هنر باید تعریف شوند تا بتوانند پاسخ‌گوی هم‌چین مواقع و هم‌چین مواردی باشند.
در این مفهوم کرونا به‌مثابه مواجهه با مسئله‌ای بود که می‌شد از آن به‌عنوان یک فرصت و یک امکان استفاده کرد. مهمترین و تاکید می‌کنم مهمترین نکته تولید محتوا در فضای مجازی و غیرحضوری است. یعنی ما تا قبل از پیشامد کرونا به نوعی مصداق آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد بودیم. و مصرف‌کننده صرف تولیدات مجازی بودیم؛ اما کرونا شرایطی را ایجاد کرد که بسیاری از تولیدات در این حوزه‌های فرهنگی و هنری در این مدت به‌صورت بومی تولید شوند؛ مثلاً در حوزه انیمیشن ورود کرده‌ایم و آموزش بسیاری از نکات را ازین طریق به کودکان و نوجوانان انجام داده ایم.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: این موضوع ظرفیت جدیدی است که حوزه فرهنگ و هنر باید از آن استفاده کافی را ببرد. فیلم، سینما می‌توانند از این حوزه و امکان جدید بهره ببرند؛ حتی تولیدات موسیقایی و قصه‌هایی که بشود از آن‌ها در فضای مجازی استفاده کرد و سایت‌هایی که بتوانند آموزش غیرحضوری باشند برای کودکان و نوجوانان و برای سایر رده هایی که به حوزه‌های فرهنگی و هنری علاقه‌مند هستند، داشته باشند، از جمله امکان‌هایی است که این فضا در اختیار ما قرار داده است.
در این مدت بسیاری از همکاران ما از فضای اینترنت و غیرحضوری (اپلیکیشن های فضای مجازی مانند واتساپ، تلگراف، اینستاگرام و…) برای ارائه آموزش های خودشان استفاده کردند؛ امروز زمان آن رسیده که این فضاها را به‌عنوان فرصتی برای گشایش در حوزه فرهنگ و هنر ببینیم. تا پیش از جریان کرونا این فضاها را به اشتباه به‌عنوان یک آسیب تلقی می‌کردیم. فضای مجازی آسیب نیست، اگر تولید محتوا کنیم، فضای مجازی یک فرصت استثنایی برای تولید، آموزش و ارتقا در حوزه فرهنگ و هنر و حتی بهبود وضعیت اقتصاد فرهنگ و هنر است.
امرایی یادآور شد: در این مدت شاهد بودم چطور برخی هنرمندان آثاری را که در حوزه هنرهای تجسمی تولید کرده بودند، در همین فضای مجازی تبلیغ کردند و در همین فضا به فروش رساندند. درنتیجه کرونا فقط آسیب نبود؛ بخشی هم فرصت‌هایی به ما داد که امیدوارم از این موضوع غافل نشویم زیرا هرچه زمان بیشتری بگذرد فرصت بیشتری از دست خواهیم داد. تا زمانی که مصرف‌کننده محتوایی خارج از مرزهای غیر بومی خودمان هستیم این موضوع می‌تواند آسیب باشد اما باید هم در حوزه ملی جغرافیایی خودمان تولید محتوا کنیم و هم در حوزه جهانی.
در این مدت هنرمندانی چون کارگردان‌هایی که در حوزه نمایشی کار کرده بودند یا نقاشانی که آثار آثاری را تولید کرده بودند، در رویدادهای بین‌المللی موفق به کسب مقام شدند؛ البته باید فرصت‌های بیشتری ایجاد شود اما همچنان دولت باید نگاه حمایتی داشته باشد.
مجید امرایی (متولد ۱۳۴۸)، دراماتراپیست، کارگردان تئاتر، روزنامه‌نگار و استاد دانشگاه علامه طباطبایی است. وی در سال ۱۳۷۶ مدرک کارشناسی در رشته تئاتر در گرایش نمایشنامه نویسی از دانشگاه آزاد اراک دریافت کرد. پس از آن نیز مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشکده هنر و معماری تهران در سال ۱۳۸۰ دریافت کرد. امرایی همچنین دارای مدرک دکترای دراماتراپی از انستیتو بین‌المللی هنر درمانی کشور فرانسه است. در حال حاضر نیز در حوزه و گرایش تخصصی نمایش‌درمانی فعالیت دارد.
از عمده فعالیت‌های وی می‌توان به تجربه عملی بیست سال کار نمایش‌درمانی با گروه‌های مختلف همچون مصدومان جنگی، کانون اصلاح و تربیت و مراکز آموزشی اشاره کرد. همچنین وی به عنوان نمایش‌درمان‌گر در بیمارستان روانپزشکی سعادت آباد با مصدومان جنگی نمایش‌درمانی کار کرده‌است و مؤلف نخستین کتاب تألیفی در حوزه نمایش‌درمانی با عنوان نمایش‌درمانی در مسیر تکامل در ایران سال ۱۳۸۹ است. امرایی در این حوزه تألیفات دیگری نیز دارد. نمایش‌درمانی، نمایش‌درمانی در مسیر تکامل در ایران و نمایش درمانی راهی برای آزادسازی ذهن آثار تالیف شده توسط امرایی در حوزه نمایش درمانی است.
