به گزارش روز یکشنبه خبرنگار فرهنگی فرهنگ سار، بیشتر از ۱۵ ماه است که رنج بزرگی به نام کووید-۱۹ بر جهان سایه انداخته است. ویروس کوچکی که نظم این جهان بزرگ را بر هم زده و چرخه اقتصاد را مختل کرده است اما از سوی دیگر اتفاق مهمی نیز روی داده و سرعت سرسام‌آور چرخش دنیا نیز کمتر شده است و اکنون می توان جهان را طور دیگری نگاه کرد.
یکی از مصادیق شتاب گرفتن جهان، دوری از دنیای کتاب و مطالعه بود که اکنون کرونا یادآوری کرده است این گنج کوچک چقدر می تواند برای همه ما با ارزش باشد.
جهانی را سراسر غم گرفته
در دوران کرونا یعنی از روزهای پایانی سال ۲۰۱۹ و ماه های پایانی سال ۱۳۹۸ در ایران، فروش کتاب به روش های مختلف در سراسر جهان افزایش یافته است، تا جایی که در گزارش جدید ویکلی پابلیشرز، اعلام شده فروش آنلاین کتاب و محصولات شنیداری، نظیر آلبوم‌های موسیقی و کتاب‌های صوتی، حدود ۱۲۷ درصد در سال مالی ۲۰۲۰-۲۰۲۱ افزایش یافته و بخشی از ضرر ۳۴.۴ درصدی کتابفروشان جهان را کاهش داده است.
با این حال باز هم همه جهان در شهرهای گوناگون شاهد بسته شدن کتابفروشی‌ها به ویژه کتابفروشان محلی و کوچک بوده‌اند، برخی ناشران نیز کار خود را کوچک و تجمیع کرده اند و گاهی دو ناشر با هم ترکیب شده اند تا کار خود را ادامه بدهند. برخی کتابفروشان نیز کار خود را از فروش حضوری کتاب به اجاره یک انبار و فروش آنلاین کاهش داده و یا فضای کار خود را کوچکتر کرده اند، همه دنیا شاهد این رویدادها بوده اند و در ایران شرایطی به مراتب سخت تر تجربه شده است.
این آسمان غم‌زده غرق ستاره‌هاست
در اقتصاد شکننده خانواده های ایرانی، خرید کتاب به طور معمول اولویت ندارد و حتی دانشجویان و دانش آموزان نیز پس از تهیه کتب درسی، کمتر به کتاب های عمومی توجه می کنند، اما در طول سال دوره های زمانی وجود دارد که کتاب ها، جای خود را در سبد معیشتی خانواده های ایرانی باز می کنند. نمونه آن را می توان در خریدهای پیشانوروزی، نمایشگاه کتاب تهران یا مراکز استان و تازه ترین اما شناخته شده ترین طرح وزارت فرهنگ و ارشاد یعنی طرح‌های فصلی دید.
عدالت فرهنگی برای همه ایران
طرح های فصلی کتاب از سال ۱۳۹۴ آغاز شده اند و امروز در سرآغاز هفدهمین دوره آن هستیم. در پایان سال ۱۳۹۹، موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، با برگزاری ۴ دوره طرح فصلی (هر فصل، یک طرح) توانست مشکلات کتابفروشان و ناشران را تا اندازه ای کمتر کند. پرداخت های به موقع و سهولت در دسترسی به اطلاعات کتابفروشان ویژگی مهمی بود که این ۴ دوره را از دوره های پیش از خود متمایز ساخت. با این حال تعداد کتابفروشانی که کسب و کار خود را تعطیل کردند و یا تغییر دادند، کم نبوده است.
امسال در طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰ بیش از ۸۶۰ کتابفروشی مشارکت می کنند که کمتر از ۱۵ درصد آنها در تهران جای دارند و این نکته ای امیدوار کننده برای برقراری عدالت فرهنگی در همه کشور است. ناگفته نماند که یکی از ویژگی های مهم این طرح ها، ارسال کتاب توسط کتابفروشان و ناشران به سراسر کشور است.
آگاهی در آستانه انتخاب
بهارانه کتاب امسال در شرایطی برگزار می شود که کمتر از دو هفته تا برگزاری سیزدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران باقی مانده است، جامعه ای که بخواهد انتخاب آگاهانه داشته باشد، می تواند از کتاب ها برای بهتر برگزیدن بهره بگیرد. نخستین طرح فصلی سال ۱۴۰۰، در روزهایی برگزار می شود که شاید کتاب هایی در حوزه تاریخ، سیاست و جامعه بیش از پیش مورد توجه باشند. مردمی که می خواهند با نگاهی به گذشته، گامی به سوی آینده بردارند، به جست و جوی اندیشه برمی آیند.
جشنواره ای برای کودکان و نوجوانان
امسال امتحانات و آزمون های پایان ترم کودکان دوره اول دبستان و نوجوان دوره دوم، زودتر از هر سال به پایان رسید، به همین دلیل بهارانه کتاب می تواند به جشنواره کتاب برای کودکان و نوجوانان تبدیل شود. شاید اگر کتابفروشان تمرکز خود را بر این مساله معطوف کنند، نتیجه بهتر و دلچسب تری از این دوره طرح های فصلی بگیرند.
طرح ها فصلی کتاب با این که چاره رنج و مشکلات کتابفروشان نیستند، با این حال به مرهمی تبدیل شده اند که این زخم کهنه را برای مدتی التیام بخشند و بخشی از چک های معوقه را پاس کنند تا عمر کتابفروشی ها، این ویترین های فرهنگ ایران زمین، کمی طولانی تر باشد.
