فشار افکار عمومی سودان که همواره طی یک سال گذشته بر محاکمه عمرالبشیر و دیگر اعضای عالی رتبه دولت پیشین تاکید داشتند، موجب شد که محاکمه وی سه شنبه گذشته در خارطوم آغاز شود، ولی جلسه دادگاه بلافاصله پس از تشکیل و بدون ایراد هرگونه شکواییه و دفاعیه ای به علت فضای محدود دادگاه تا ۲۱ مرداد (۱۱ اوت) به تعویق افتاد.
دوران انتقالی سودان را نمی توان فارغ از بازیگران فرامنطقه ای، برخی متحدان عرب خارطوم و البته ترکیه تحلیل کرد. هر یک از این کانونها تلاش دارند تا به گونه ای بر روند سیاسی، اجتماعی و نظامی سودان تاثیر بگذارند.
عمرالبشیر از زمان برکناری در خارطوم زندانی است و با اتهاماتی نظیر زیر پا گذاردن قانون اساسی، نقض پیمان نیروهای مسلح و اقدام به کودتا در سال ۱۹۸۹ علیه دولت منتخب صادق المهدی نخست وزیر پیشین روبرو است.
علاوه بر عمرالبشیر، علی عثمان طاها و بکری حسن صالح دو تن از معاونان وی نیز به همراه ۱۰ تن از سران سابق ارتش و همچنین تعدادی از وزیران و فرمانداران پیشین قرار است، محاکمه شوند.
همه این افراد متهم به طرح ریزی برای کودتای ۳۰ ژوئن ۱۹۸۹ هستند که در آن ارتش، رهبران سیاسی سودان را دستگیر کرد، فعالیت پارلمان و دیگر نهادهای دولتی را به حالت تعلیق درآورد و با بستن فرودگاه خارطوم در کشور اعلام کودتا کرد.
تفاوت دیدگاه ترکیه و قطر با عربستان سعودی و امارات در مسایل منطقه ای موجب شده است که این اختلاف به زمین سودان نیز کشیده شود.
البشیر همچنین از سوی دادگاه بین المللی به اتهام قتل عام در دارفور و اقدام به جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت متهم است.
وی نزدیک به ۳۰ سال زمام امور سودان را در دست داشت تا اینکه ۱۱ آوریل سال گذشته میلادی و در پی تشدید اعتراضات مردمی، پس از مداخله ارتش از سمت خود برکنار و یک شورای مشترک از نظامیان و غیرنظامیان برای اداره کشور در دوره انتقالی تشکیل شد.
تورم شدید، افزایش بهای مواد غذایی و سیاست های سرکوبگرانه عمرالبشیر از جمله عوامل تشدید اعتراضات مردمی در سودان بویژه طی یک سال گذشته ذکر شده است. اعتراضاتی که در نهایت به برکناری و اینک محاکمه عمرالبشیر منجر شد.
برخی کشورهای غربی در یکصد سال گذشته نگاه موافقی نسبت به سودان بزرگ و یکپارچه نداشته اند. این کانون ها به دلایل ژئوپلتیک در تلاش برای تقسیم سودان بودند.
سودان ظاهرا مسیر جدیدی را در پیش گرفته است ولی آیا با احیای برخی حقوق زنان که هفته گذشته از سوی دولت انتقالی اعلام شد و نیز محاکمه عمر البشیر، مسیر حرکت سودان بسوی آزادی هموار می شود؟
در سودان هنوز دولت مرکزی مقتدری وجود ندارد، اختیارات دولت انتقالی و ترکیب نیروهای نظامی و غیر نظامی آن شفاف نیست، داعیه جدایی طلبی در بخش های دیگر سودان همچنان بلند است، تورم لجام گسیخته ای که مردم به سبب آن علیه عمرالبشیر به خیابانها آمدند در حال افزایش است و هنوز چاره ای برای آن اندیشیده نشده، جوانان سودانی هنوز به عنوان مزدور راهی یمن و لیبی می شوند، در چنین شرایطی آیا محاکمه عمرالبشیر به تنهایی می تواند تمامی مشکلات مردم را برطرف و ساختار سیاسی و نظامی این کشور را در مسیر صحیح قرار دهد؟
دوران انتقالی سودان را نمی توان فارغ از بازیگران فرامنطقه ای، برخی متحدان عرب خارطوم و البته ترکیه تحلیل کرد. هر یک از این کانونها تلاش دارند تا به گونه ای بر روند سیاسی، اجتماعی و نظامی سودان تاثیر بگذارند.
در حوادث یک سال گذشته سودان و تشدید اعتراضات مردم، کشورهای مصر، عربستان سعودی و امارات از ارتش سودان حمایت کردند و توجهی به خواسته های مردم و آرمانهای اعلامی آنها نداشتند.
ریاض و ابوظبی، سودان را متحد اصلی خود در جنگ یمن می دانند. خارطوم در آغاز عملیات عربستان سعودی علیه یمن، هزاران تن از نیروهای نظامی خود را وارد این جنگ کرد که با کشته شدن صدها نیروی سودانی، مردم این کشور خواستار خروج سودان از جنگ یمن شدند.
همچنین عربستان سعودی و امارات با نگرانی به روابط خارطوم با ترکیه و قطر می نگرند.
تفاوت دیدگاه ترکیه و قطر با عربستان سعودی و امارات در مسایل منطقه ای موجب شده است که این اختلاف به زمین سودان نیز کشیده شود.
ترکیه جزیره “سواکین” را به مدت ۹۹ سال از سودان اجاره کرده و قرار است از آن برای مقاصد گردشگری استفاده کند. ولی ایجاد پایگاه نظامی ترکیه در این جزیره نیز از دید ریاض و ابوظبی پنهان نمانده است و نمی توانند نسبت به آن بی تفاوت باشند.
از سوی دیگر برخی کشورهای غربی در یکصد سال گذشته نگاه موافقی نسبت به سودان بزرگ و یکپارچه نداشته اند. این کانون ها به دلایل ژئوپلتیک در تلاش برای تقسیم سودان بودند. اتفاقی که در سال ۲۰۱۱ و با جدایی سودان جنوبی محقق شد و این دیدگاه همچنان وجود دارد.
در چنین شرایطی محاکمه عمرالبشیر به تنهایی نمی تواند تمامی مشکلات سودان را برطرف کند. سودان برای برون رفت از مشکلات خود باید از متغیرها و عواملی خارجی تاثیرگذار بر این کشور رهایی یابد و اکنون به نظر می رسد سودان بیش از هر زمان به استقلال واقعی جهت تغییر ریل های توسعه و پیشرفت نیاز دارد.
