به گزارش فرهنگ سار، سینما و تئاتر جزو اولین مشاغلی هستند که فعالیت‌شان در چند مقطع زمانی تعطیل شده و از سوی دیگر بی‌برنامگی و اعلام هفتگی این تعطیلات در کنار تنگناهای اقتصادی، رمق دست‌اندرکاران این حوزه‌ها را گرفته است. این در حالی است که به دلیل رعایت سفت و سخت پروتکل‌های بهداشتی و ظرفیت مشخص سالن‌های سینما و تئاتر، این دو مکان جزو امن‌ترین مکان‌های عمومی به شمار می‌آیند و ریسک حضور تماشاگران در این مکان‌ها در مقایسه با بسیاری مکان‌های دیگر بسیار پایین‌تر است.
اما تازه‌ترین ابلاغیه وزارت ارشاد مبنی بر مجاز بودن انجام فعالیت‌های هنری تا قبل از ساعت ۶ عصر همچون تیر خلاصی، پیکر نحیف تئاتر را نشانه گرفت و با انتقاد همگان، از هنرمند تا مدیر هنری روبه‌رو شد و این ذهنیت را در جامعه تئاتری قوت بخشید که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی امور هنری در کشور نتوانسته ساز و کار فعالیت‌هایی مانند تئاتر را برای ستاد ملی مقابله با کرونا توضیح دهد و این ستاد که طبیعتا در این زمینه تخصصی ندارد، بخش‌نامه‌هایی صادر می‌کند که تناسبی با طبیعت کار تئاتر ندارند. ضمن اینکه دسته‌بندی تئاتر و سینما در رده مشاغل غیرضروری، زخم دیگری بود که بر جان جامعه تئاتری نشست.
با توجه به حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ستاد کرونا، جامعه هنری انتظار داشتند تصمیم‌های کارشناسی‌شده‌تری درباره حوزه فعالیت آنان گرفته شود.
تئاتر به معنای تفریح و تفنن نیست
در همین زمینه ابتدا با قادر آشنا، مدیر کل هنرهای نمایشی و سپس با سه تن از هنرمندان تئاتر به گفت‌وگو نشستیم و از آنان این را پرسیدیم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چقدر توانسته ستاد کرونا را درباره ساز و کار اجرای تئاتر توجیه کند.
قادر آشنا مدیر کل هنرهای نمایشی که پیش‌تر اعلام کرده همه تلاشش را به کار می‌گیرد تا با انجام رایزنی‌های لازم، این ساعت کاری را افزایش بدهد، سلامت افراد را بر همه چیز مقدم می‌داند و از امرار معاش هنرمندان تئاتر به عنوان دومین اولویت مهم نام می‌برد.
او توضیح می‌دهد: از یک طرف با مساله‌ای به نام کرونا رو به رو هستیم که در این مدت جهش آن چند برابر شده و هر روز شاهد افزایش آمار مبتلایان و قربانیان این ویروس هستیم که ما را بر آن می‌دارد به عنوان متولیان فرهنگ کشور، برای فرهنگ‌سازی در این زمینه پیشقدم شویم.
اول سلامت، بعد معاش
آشنا اضافه می‌کند: از سوی دیگر با واقعیتی به نام تئاتر رو به رو هستیم و این تئاتر به معنای تفریح و تفنن نیست بلکه منبع درآمد جمعی از هنرمندان کشور ماست که هیچ راه دیگری برای امرار معاش ندارند و از این منظر باید برای گذران زندگی آنان فکری کنیم، چراکه با تعطیلی تئاتر نمی‌توانیم این خلاء را به گونه‌ای جبران و دغدغه معیشت هنرمندان این رشته را برطرف کنیم.
او با تاکید بر اینکه از ابتدا طرفدار تعطیلی تئاتر نبوده است، خاطرنشان می‌کند: از همان آغاز اصرار داشتیم که نمایش‌ها با رعایت همه شیوه‌نامه‌های بهداشتی روی صحنه بروند با این دیدگاه که اولویت اول، حفظ سلامت افراد است و در مرحله بعدی، درآمد و معاش آنان قرار می‌گیرد اما جمع کردن این دو مقوله، دشوار است.
آقای وزیر هم همین باور را دارد
او با اعلام موافقت خود با ابلاغیه جدید می‌افزاید: مشغول تلاش و گفت‌وگو هستیم تا این بازه زمانی را به مدت یکی دو ساعت افزایش بدهیم و بدین ترتیب گروه‌های نمایشی با دغدغه کمتری بتوانند به اجرای نمایش‌های خود بپردازند و مسلما همچنان بر اجرای شیوه‌نامه‌ها نظارت جدی خواهیم داشت، همانطور که شیوه‌نامه‌های بهداشتی ما در مقایسه با شیوه نامه ابلاغی وزارت بهداشت، بسیار جزیی‌تر بود و همه بخش‌ها را در آن شیوه‌نامه دیده بودیم.
این مدیر هنری در پاسخ به این پرسش که جامعه تئاتری معتقد است وزارت ارشاد به اندازه کافی ویژگی‌های کار تئاتر را برای مسئولان وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا توجیه نکرده و به همین دلیل آنان گاه تصمیماتی می‌گیرند که در حوزه تئاتر چندان حرفه‌ای و کارشناسی شده نیست، توضیح می‌دهد: از ابتدا موضع‌گیری معاونت هنری کاملا شفاف بوده است و ما هم به تبع آن نه تنها با بازگشایی تئاتر با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی موافقیم بلکه بر این موضوع تاکید داریم.
او ادامه می‌دهد: یقینا وزیر فرهنگ و ارشاد هم این باور را دارد و تا به حال هم بر مبنای همین استدلال با دوستان ستاد مقابله با کرونا و وزارت بهداشت گفت‌وگو کرده و به آنان توضیح داده‌ایم ریسک اجرای تئاتر در مقایسه با بسیاری از فعالیت‌ها خیلی پایین‌تر است، ولی فراموش نکنیم ستاد کرونا، برنامه‌ریزی برای کل کشور را بر عهده دارد.
آشنا با اشاره به رایزنی‌هایی که برای بازگشایی تئاتر انجام شده است، می‌گوید: خود من در جلسات وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا، استاندار و … حضور داشته‌ام . علاوه بر آن به صورت مکتوب و در گفت‌وگوهای انفرادی هم این موضوع را پیگیری و تاکید کرده‌ایم که همه شیوه‌نامه‌ها را رعایت می‌کنیم. ضمن اینکه عنوان کرده‌ایم کل تماشاگران تئاتر به اندازه مسافران یک ساعت مترو نیستند.
مدیر کل هنرهای نمایشی اضافه می‌کند: همه این استدلال‌ها مطرح شده ولی ستاد مقابله با کرونا هم می‌گوید ما کل کشور را با هم می‌بینیم. با این حال این گفت‌وگوها و جلسات ادامه دارد. البته جمع کردن معاش افراد و تامین سلامت آنان کار سختی است. در این میان هر یک از بخش‌ها هم حق دارند امور مربوط به خودشان را پیگیری کنند. دغدغه ما تئاتر است و دوستان ستاد کرونا هم دل‌مشغولی‌های خود را دارند.
مدیران کلاه خود را قاضی کنند
اما اصغر همت، بازیگر باسابقه تئاتر مشغول بازی در نمایش «تنها خرچنگ خانگی لای ملافه‌ها لانه می‌کند اتللو» بود که با همه گیری کرونا، اطلاعیه تعطیلی تئاتر و سینما منتشر شد.
او با ابراز تاسف از وضعیت هنرمندان این دو رشته در دوران کرونایی می‌گوید: نزدیک به ۹ ماه از شیوع کرونا می‌گذرد و خوب است مدیران فرهنگی و هنری کلاه خود را قاضی کنند که در این مدت برای انجام مسئولیت خود چه کرده‌اند!
این بازیگر باسابقه ادامه می‌دهد: در این شرایط طبیعتا عمده تصمیم‌ها از جانب ستاد ملی مقابله کرونا گرفته میشود ولی بدیهی است که اعضای حاضر در این ستاد برای تصمیم‌گیری در شاخه‌های مختلف، تخصص ندارند. به همین دلیل گاه تصمیماتی می‌گیرند که اجرانشدنی است مانند مصوباتی که در این مدت درباره تئاتر و سینما داشته‌اند.
می‌خواهند شانه خالی کنند
همت موارد مندرج در ابلاغیه جدید وزارت ارشاد را که بر اساس آن فعالیت تئاتر و سینما از ساعت ۱۰ صبح تا ۶ عصر مجاز است مضحک توصیف می‌کند و می‌گوید: آیا این راهکاری برای بازگشایی تئاتر است؟ در این بازه زمانی و آن هم در رده کارهای غیرضروری؟!!!! به نظر می‌رسد این تصمیم غیرکارشناسانه، برای شانه خالی کردن از بار مسئولیتی است که در برابر جامعه هنری دارند و فقط می‌خواهند جامعه مطالبه‌گر تئاتر را از سر خود باز کنند.
ستاد کرونا که نمی‌تواند ضرر و زیان تئاتری‌ها را جبران کند
او درباره این موضوع که مسئولان فرهنگ و هنر چقدر توانسته‌اند اعضای ستاد مقابله با کرونا را درباره ساز و کار فعالیت‌های هنری توجیه کنند، خاطرنشان می‌کند: مسلما نمایندگان ما در دولت، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون هنری و مدیر کل هنرهای نمایشی هستند ولی متاسفانه این مسئولان که انتظار می‌رود قرابت بیشتری با فرهنگ و هنر داشته باشند و به عنوان نمایندگان جامعه هنری بتوانند اعضای ستاد کرونا را نسبت به مناسبات کاری ما آگاه سازند، ظاهرا تلاش خاصی برای تاثیرگذاری بر تصمیمات این ستاد انجام نداده‌اند، اگر هم تلاش کرده‌اند، بی‌نتیجه بوده و این چنین است که مدام با ابلاغیه‌های غیرکارشناسانه رو به رو می‌شویم.
این مدرس تئاتر در پاسخ به این نکته که ممکن است یکی دو ساعت به ظرفیت ابلاغیه جدید اضافه شود، توضیح می‌دهد: گیرم که تا ساعت ۱۰ شب هم بتوان آن را گسترش داد ولی شرایط همان است. همچنان نیمی از صندلی‌های سالن خالی می‌ماند.
او تصریح می‌کند: وظیفه ستاد کرونا، حفظ سلامت مردم است ولی این ستاد که نمی‌تواند درباره ضرری که به دلیل خالی ماندن نیمی از صندلی‌های سالن، به گروه‌ها و سالن‌های نمایشی وارد میشود، کاری انجام بدهد. طبیعتا بخش دولتی است که باید تکلیف این مساله را مشخص کند؛ اتفاقی که در مدت بازگشایی تئاتر، به شکل درستی رخ نداد.
بگویند بودجه تئاتر کجا هزینه شده
همت با اشاره به انصراف تعدادی از گروه‌های نمایشی برای اجرای آثارشان یادآوری می‌کند: گروه‌های نمایشی به صِرف دریافت کمک هزینه نمی‌توانند روی صحنه بروند. این شیوه کار کردن، فقط به جان خریدن ریسک بیماری است بدون اینکه از نظر اقتصادی، چشم‌اندازی امیدبخش داشته باشد.
او با تاکید بر اینکه باید در ارتباط با بودجه جاری و هزینه‌کرد آن از جانب مسئولان بیشتر توضیح داده شود، ادامه می‌دهد: چهار ماه دیگر سال به پایان می‌رسد و هنوز مشخص نیست بودجه تئاتر چگونه هزینه میشود. در صورتی که این بودجه، برای جبران نیمی از صندلی‌های خالی سالن‌ها، هزینه شود، اجرای تئاتر در این وضعیت هولناک کرونایی، دست‌کم از نظر اقتصادی، کمی منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
اصغر همت در پایان سخنان خود خاطرنشان می‌کند: اهالی تئاتر هم مانند اکثریت قریب به اتفاق مردم روزگار سختی را سپری می‌کنند و دولت باید فکری به حال معیشت اسف‌بار آنان کند.
کار از توهین گذشته
اما مرتضا جلیلی دوست به عنوان نماینده‌ای از نسل جوان هم، ابلاغیه جدید را مضحک می‌داند و می‌گوید: راستش احساس می‌کنیم کار دیگر از توهین گذشته و به تسمخر و ریشخند رسیده است. خنده‌دار است اگر فکر کنیم کرونا قبل از ساعت ۶ منتقل نمی‌شود!
اول باید مدیران را توجیه کرد
این کارگردان جوان که اجرای نمایشش «دریم لند» به خاطر تعطیلی‌های کرونایی تئاتر، دو بار دچار وقفه شده است، اضافه می‌کند: این ابلاغیه نشان می‌دهد هم مسئولان عالی رتبه وزارت ارشاد و هم کسانی که در ستاد کرونا حضور دارند، با روال تئاتر آشنایی چندانی ندارند و آگاه نیستند که یک اثر نمایشی چه مراحلی را طی می‌کند تا به صحنه برسد.
جلیلی‌دوست ابراز تاسف می‌کند: ظاهرا خود آقای وزیر هم در این زمینه چندان اطلاعات دقیقی ندارند که بتوانند ستاد کرونا را توجیه کنند چون طبیعتا نمی‌توان از ستاد کرونا انتظار داشت ساز و کار اجرای تئاتر را که یک موضوع کاملا تخصصی است، بداند ولی انتظار می‌رود نماینده جامعه هنری بتواند آنان را در جریان چند و چون این کار قرار بدهد.
او با اشاره به تصمیمات متعددی که در دوران کرونا درباره تئاتر گرفته شده است، ادامه می‌دهد: ما که دلقک دربار نیستیم که در هر زمان و مکانی بتوانیم کار اجرا کنیم. با نیت خیر هم به این بخش‌نامه‌ها نگاه می‌کنیم و می‌دانیم کسانی که این دستورالعمل‌ها را ابلاغ می‌کنند، قصد آزار جامعه هنری را ندارند ولی متاسفانه با تصمیم‌های غیرکارشناسانه، ناخواسته به ما صدمه می‌زنند.
پروتکل‌ها باید بر اساس تخصص باشد
در ادامه حسین مسافر آستانه دیگر نماینده جامعه تئاتری نیز همچون دیگر همکارانش با اعتقاد بر اینکه این تصمیم‌ها غیرکارشناسانه است، تصریح می‌کند: در ستاد کرونا نگاه کسب و کاری وجود دارد. هر چند تصمیم نهایی با وزارت بهداشت است، ولی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خودشان عضو ستاد کرونا هستند.
او که اجرای نمایشش با نام «برگشتن» به دلیل تعطیلات کرونایی در تماشاخانه «سرو» متوقف شد، با تاکید بر ضرورت نگاه تخصصی درباره مشاغلی مانند سینما و تئاتر توضیح می‌دهد: جامعه هنری از آقای وزیر توقع دارند جلساتی با نخبگان رشته‌های مختلف هنری بگذارند و تصمیم نهایی را از طریق این جلسات و مشاوره‌ها به ستاد کرونا منتقل کنند تا پروتکل‌های وزارت بهداشت بر اساس تخصص‌ها باشد نه اینکه جنبه عمومی داشته باشد.
تئاتر که کار اداری نیست
این کارگردان و مدیر هنری با ابراز تاسف از اینکه نبود نگاه تخصصی در تصمیم‌گیری‌ها به تئاتر آسیب جدی وارد می‌کند، ادامه می‌دهد: تئاتر قبل از ساعت ۶ عصر اصلا امکان اجرا ندارد و استثنا کردن این شاخه، تاثیری در افزایش تردد مردم نخواهد داشت چراکه مخاطبان تئاتر بویژه در دوران کرونا محدود هستند ضمن اینکه ظرفیت سالن‌های نمایش هم مشخص است.
رییس شورای سیاستگذاری تماشاخانه ایرانشهر در پاسخ به این پرسش که آیا بعد از انتشار ابلاغیه جدید، گروهی برای اجرا اعلام آمادگی کرده، توضیح می‌دهد: هنوز کسی اعلام آمادگی نکرده است چراکه تئاتر را باید از دیگر فعالیت‌های اجتماعی که در ساعات اداری انجام می‌شوند، جدا دید زیرا زمانی کار تئاتر آغاز میشود که مشاغل دیگر دست از کار کشیده باشند و زمان استراحت مخاطبان رسیده باشد. در این معنا، کار تئاتر با دیگر مشاغل شروع نمی‌شود که با آنها تمام شود.
انتهای پیام
