شنبه, ۹ تیر ۱۴۰۳ / ۰۴:۲۷:۰۱
هنجارشكني خروجاكران اينترنتي فيلم، يكي از شيوه‌هاي نوين اكران در چند سال اخير است كه در سينماهاي دنيا به ويژه هاليوود، رايج شده است. اين شيوه از اكران به فيلم‌سازان كمك مي‌كند تا به ساخت فيلم‌هايي كه بيشتر جنبه‌ي شخصي و نوپا دارند، اقدام کنند و کمتر دغدغه‌ی گیشه داشته باشند؛ در نتیجه خلاقیّت هنری و فنّی بیشتری را مدّنظر قرار مي‌دهند. از روز سوّم اسفند ماه سال 98، با اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کلیه‌ی سالن‌های سینمایی کشور به حالت تعطیل درآمد. با توجه به شیوع ویروس کرونا و نامعلوم بودن زمان بازگشايي سينماها، سازمان هنری رسانه‌ای اوج تصمیم بر نمایش آنلاین فیلم سینمایی «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا گرفت. اين فيلم به عنوان اولین فیلم سینمایی آنلاين، يک‌شنبه ۲۴ فروردین ماه ساعت ۲۰ در سینمای آنلاین فیلیمو به نمايش درآمد. محمّد ذوقی، مشاور رسانه‌ای فیلم سینمایی خروج درباره‌ی اکران اینترنتی این فیلم سینمایی گفت: «با شرایطی که پیش آمد، اواخر اسفند ماه بود که سینماها با ۲-۳ هفته تعطیلی مواجه شدند. بعد از آن به این فکر افتادیم که باید چه کنیم و وظیفه و رسالت سازمان اوج و هنرمند در ایامی که دنیا دچار کرونا است و ظاهراً چند ماه ادامه پیدا می‌کند، چیست. با گفتگو، مشورت‌های مختلف و برخی مصداق‌ها و نمونه‌ها حتّی در کشورهای دیگر، به این نتیجه رسیدیم که نقشه راه اکران اینترنتی قبل از اکران سینماها می‌تواند روشی باشد که برکات مختلفی دارد. یکی از آن برکات، این است که در ایام کرونا سرگرمی و آسایش را برای مردم فراهم می‌کند که می‌توانند راحت‌تر این دوران را در منزل سپری کنند.» دكتر شهاب اسفندياري، رئيس دانشگاه صدا و سيما در خصوص اكران اينترنتي اين فيلم در توئيتي اظهار داشت: «اتفاق مهمي است. اوّلين توليد بزرگ و داراي پروانه نمايش كه پس از يك اكران محدود (در جشنواره‌ی فجر) مستقيم در اينترنت عرضه شود. اوج، كاري را انجام داده كه نتفليكس سال‌ها قبل شروع كرد و به تغيير مناسبات پخش و اكران در آمريكا انجاميد. در ابتدا بحث برانگيز بود ولي كم‌كم جا افتاد. تا قبل از این فیلم‌ها تنها در صورتی برای اکران در سالن‌های زنجیره‌ای بزرگ سینما در آمریکا پذیرفته می‌شد که حداقل 90 روز بین اکران و عرضه DVD/ اینترنتی فیلم فاصله باشد. نتفلیکس این مقررات را بر هم زد و پس از اکران محدود، فیلم‌هایش را برای ده‌ها میلیون مشترک اینترنتی عرضه کرد.» اقدام جسورانه و غيرمنتظره‌ي حاتمي‌كيا بسيار قابل تحسين بود؛ چرا كه سينماي ايران به يك پيشتاز در شيوه‌ی نوين از اكران، احتياج داشت؛ امّا ماجرا از آن جايي شروع شد كه تنها چند ساعت از اكران اينترنتي اين فيلم نگذشته بود كه نسخه‌ي قاچاق آن وارد سايت‌ها و فضاهاي مجازي شد و در دسترس عموم قرار گرفت؛ آيا قبل از اكران اين فيلم به صورت اينترنتي تمامي زيرساخت‌ها آماده‌ي اجرا بود يا خير؟ اگر آماده بود چگونه نسخه‌ي قاچاق آن چند ساعت بعد به راحتي قابل دانلود بود! اين سؤالي است كه تا اطلاع ثانوي، پاسخگويي براي آن پيدا نشده است؛ شايد بايد در جواب اين سؤال گذري بر گفته‌ي داريوش ارجمند بزنيم كه مي‌گويد: »جلوي قاچاق فيلم‌ها را بايد همان كساني بگيرند كه جلوي قاچاق ماسك و مواد شيميايي ضدعفوني كننده را در شرايط كرونا مي‌گيرند؛ بايد اينجا هم به ميدان بيايند.» اكران اینترنتی فيلم‌هاي سینمایی ابتدا نیازمند زمینه‌سازی فرهنگی، برنامه‌ریزی طولانی مدّت و تقویت زیرساخت‌های اینترنتی است. اگر بخواهيم شاهد اكران‌هاي اينترنتي موفقيّت‌آميز در ايران باشيم، باید آثاری باکیفیّت و متنوع را در اختیار مخاطب قرار دهیم. همچنين امروزه بسياري از مردم جامعه، در خانه‌هاي خود تلویزیونی هوشمند دارند و اين امكان وجود دارد كه با ایجاد شرایطی مطلوب بدون نیاز به دانلود اینترنتی، آثار سینمایی را در اختیار جامعه قرار دهیم. اكران اينترنتي فيلم خروج براي عوامل اين فيلم چند نكته‌ي حائز اهميت داشته است كه به نقل از محمّد ذوقي، يكي از اين عوامل، دستمزد فيلمساز است؛ با اکران در سینما یک سوّم از میزان فروش به فیلم‌ساز می‌رسيد امّا در این روش ۷۰ درصد فروش در اینترنت به فیلم‌ساز اختصاص مي‌يابد.
آمار فروش اوّلین اکران آنلاین سینمای ایران اعلام شدبه نظر مي‌رسد اكران اينترنتي فيلم خروج براي اوّلين بار تا حدوي موفق بوده است؛ اين فيلم در 24 ساعت ابتداي فروش خود، توانست ۳۳ هزار و ۹۹۵ بلیط به فروش برساند و درآمدي بيش از 407 ميليون تومان به همراه داشته باشد. اين فيلم در چهارمين روز اكران اينترنتي نيز، توانست از مرز يك ميليارد تومان عبور كند.
گريزي بر حواشي و محتواي فيلمبيستمين فيلم حاتمي‌كيا در سي و هشتمين جشنواره فجر با حواشي نسبتاً زيادي روبه‌رو شد. از نشست‌هاي خبري پرتلاطم گرفته تا خداحافظي ناگهاني فريبرز قريبيان و حذف آن توسط آراي مردمي؛ محتواي فيلم نيز از حواشي دور نماند؛ حاتمي‌كيا طبق سنوات گذشته در عرصه‌ی فيلم‌سازي، اين بار نيز در قامت "خروج" بر پرده‌ي نقره‌اي برتابيد و بار ديگر بيعت خود را با راه انقلاب و شهدا تازه كرد. داستان كلي فيلم اينگونه است كه شركت سهامي آب، هنگام تخليه‌ي سد آب شور بر اثر يك اشتباه، آب را وارد مزارع كشاورزان مي‌كند و خسارات زيادي بر آن‌ها تحميل مي‌شود و آن‌ها براي احقاق حقوق خود وارد مسيري پرمشقت و پردردسر مي‌شوند. در قسمت‌هايي از اين فيلم، رفتارهاي ضدفمينيستي نيز قابل مشاهده است؛ مانند صحنه‌اي كه در آن، مردان ولايت به ويژه شخصيّت اصلي داستان (رحمت) مانع از همراهي مهربانو در سفر به تهران مي‌شوند و با ادبيات نامناسب او را تحقير مي‌كنند؛ شايد سؤالي كه ذهن مخاطب را درگير مي‌كند اين باشد كه: آيا مطالبه‌گري و احقاق حقوق فقط براي جنس مذكر است و چرا در ميداني به اسم عدالت و برابري، جايي براي زنان وجود ندارد؟ اين تبعيض و نابرابري در ساير صحنه‌هاي اين فيلم نيز قابل تأمل است. در صحنه‌ی ديگري از اين فيلم، تراکتور یکی از کشاورزان به شدّت خراب شده و مشخص مي‌شود صاحب تراكتور، توانايي مالي براي خريد تراكتور جديد را نداشته؛ براي تنها وسیله معیشتی كه او طي چندين سال با آن، زمین همه‌ی هم‌ولایتی‌اش را شخم زده است. "خروج" اعتراض به عمل غیرشرعی و ضدانسانی زنده به گور کردن میلیون‌ها جوجه‌ی یک روزه است تا برای تنظیم بازارهای سرمایه‌داری جهانی، قیمت مرغ و طیور همچنان در سطح قابل قبول بانک جهانی باقی بماند ولو گوشت سفید از دهان خیل عظیم جماعت زیر خط فقر دریغ شود و همان سرمایه عمومی و ارزاقی که متعلق به همین ملّت است، با هزاران منّت و تبلیغات، تحت عنوان یارانه معیشتی و یا وام یک میلیون تومانی بارها و بارها بر سر مردم مظلوم کوبیده شود. "خروج" درباره‌ی یک اعتراض آرام و مدنی در برابر سیستمی بین‌المللی است که سال‌ها و بلکه قرن‌هاست سعی در جهانی‌سازی ایدئولوژی و فرهنگ و اقتصاد خود دارد. امّا همان سیستم حتّی برای اعتراض در مقابل خودش هم برنامه‌ریزی می‌کند و نسخه خشونت می‌پیچد تا دشمنان خود را خشونت طلب و بی‌منطق و بی‌هویت و ارتجاعی معرّفی کند؛ آنچنان که فیلم‌های عادی و تفریحی موبایل یکی از کشاورزان معترض، تبدیل به بیانیه‌های جنگ‌طلبانه در رسانه‌های بیگانه می‌شود. شاید بتوان گفت که جمله ساده‌ی رحمت در پایان فیلم "خروج"، عصاره‌ی سادگی و بی‌آلایشی این اعتراض شرافتمندانه و آرام است، آنجا که رحمت پس از طی فرازونشیب‌های بسیار و مقاومت در برابر خناسان داخلی و وسوسه‌های خارجی و تهدید و تطمیع صاحبان قدرت، به مقصد خود رسیده و مأموری که او را تا به آخر همراهی کرده، می‌پرسد حالا به رئیس جمهور چی می‌خوای بگی؟ و رحمت پس از اندکی درنگ با سادگی پاسخ می‌دهد: بگويید سیگار من را پس بدهند! هدف رحمت، رساندن صداي جمهور به رياست جمهوري بود؛ همين! همچنين شايان ذكر است كه فيلم سينمايي خروج، در سي و هشتمين دوره از جشنواره‌ي فجر، نامزد دريافت پنج سيمرغ بلورين شد و توانست دو سيمرغ را به خانه ببرد: سيمرغ بلورين بهترين جلوه‌هاي ويژه‌ي بصري و بهترين چهره پردازي
