ناصر فیض، در نشست بررسی شعر مقاومت و دفاع مقدس در تالار شهدای دزفول باغ موزه دفاع مقدس برگزار شد، با بیان این که درک اتفاقات تنها در صحنه رویدادها رخ میدهد، گفت: ادبیات دفاع مقدس به همین دلیل جایگاه ویژهای در بیان اتفاقات دارد و من شاعران و نویسندگانی که در این حوزه قلم زدهاند نیز از رزمندگان محسوب میشوند؛ چون به دلیل اقتضای زمان، در سنگر دیگری جنگیدند. ما از شعر بهعنوان ثروت ملی یاد میکنیم و همه ما حداقل چند بیتی را حفظ هستیم تا زیر لب زمزمه کنیم، از این رو میتوان گفت که شعر ابزار خوبی برای بیان اتفاقات است تا آیندگان بدانند، چه بلایی سر ملتی آمده، که میخواست روی پای خودش بایستد.
شاعر باید به چیزی که مینویسد اعتقاد داشته باشد
این نویسنده ادامه داد: شاعر باید به چیزی که مینویسد اعتقاد داشته باشد. اگر شاعری به عشق اعتقاد نداشته باشد، نمیتواند جان کلام را بگوید اما کسانی که به شعر دفاع مقدس روی آوردهاند، جنگ را لمس کردهاند یا اعتقاد دارند به ما ظلم شده است. ادبیات ظرفیتی دارد که میتواند شما را در زمان جابجا کند. خیلیها معتقدند که شعر در آن زمان وسیله تهییج رزمندگان بود، اما به نظر من کسی که جانش را کف دستش گرفته است، تهییج نمیخواهد اما شعر به رزمندگان روحیه میداد.
این شاعر افزود: کلمات برای توصیف کسانی که در سنگر ادبیات جنگیدند، کافی نیست. همیشه این بحث مطرح بوده است که الان چه نیازی به شعر دفاع مقدس است و من در جواب میگویم که در آن هشت سال ما در اوج جنگ بودیم و اکنون هم در جنگ هستیم. انقلاب و دفاع مقدس برای ما به چله رسیده است و همه میدانیم که چله برای ما یک حرمتی دارد و به استناد به همان اعتقادات، میتوانیم بگوییم که الان ضربهناپذیر شدهایم. از طرفی دشمنان هم میدانند که چله چه مفهومی دارد و از این رو در سالهای گذشته بارها مطرح میکردند که جمهوری اسلامی ایران چهل سالگی خود را نخواهد دید.
انقلاب و دفاع مقدس برای ما به چله رسیده است
فیض اضافه کرد: حفظ انقلاب هزینه دارد و به نظرم وظیفه امروز ما از گذشته سنگینتر است. تحریم مربوط به امروز و دیروز نیست و ما از اول انقلاب تحریم بودهایم. کشورهای کوچک عربی که قدمت تاسیس کشورشان به 100 سال هم نمیرسد با اسرائیل دوست شدهاند و به نوعی برای ما خط نشان میکشند. پس جنگ تمام نشده است. البته با این کارها حق را نمیتوانند بپوشانند و این برای ما خوب است، چون وقتی همه با هم جمع میشوند، یعنی بزرگی و قدرتمندی ما را قبول دارند و حواسشان نیست که دارند اعلام میکنند که ایران قدرتمند است. وظیفه ادبیات است که لحظههای تاریخی کشور را ثبت کند و من درود میفرستم به کسانی که در این حوزه قلم زدهاند و متاسفم برای کسانی که فرصت را از دست دادهاند و در این حوزه ورود نکردهاند.
وی تفاوتهای ادبیات با ادبیات دفاع در سفارشی بودن دانست و گفت: در ادبیات جنگ به ندرت آثار خودجوش میبینیم اما در کشور ما ادبیات دفاع مقدس و انقلاب سفارشی نیست و خودجوش است. همه اینها به داستان ایمان و مقاومت میپردازد. ادبیات جنگی که ما در شاهنامه میبینیم با ادبیات جنگی که امروز میخوانیم فرق دارد؛ چراکه جنگ در گذشته به معنای دلاوری و پهلوانی بوده است و رجزخوانی به این دلیل بوده که فرد بیان میکرد که چه شخصی است، پدرش کیست و اجدادش که بوده است تا با این رجزخوانیها روحیه طرف را بهم بریزد. امروز هم ما میتوانیم به این روش بپردازیم و بگوییم از چه فرهنگی هستیم و چه شخصیتها قدرتمندی داریم. البته ما آثار زیادی در ادبیات دفاع مقدس داریم که جزو رجزخوانی محسوب میشود.
جنگ ما را نرم کرده و به ما آرامش داده است
علی محمد مودب، با یاد کردن از شاعران ادبیات دفاع مقدس، آثار آنان را میراث دفاع دانست و گفت: حمید سبزواری از موثرترین شاعران انقلاب بوده اما قدرش کم دانسته شده است. ما هیچ تلاشی برای قدرشناسی از گنجینههایمان را نداریم. برای ما ادبیات ارزان است، چون برای کلمه هزینه نمیکنیم، آن را جدی نمیگیریم اما ماندگارترین صورت هر تمدنی در کلمه بنا میشود و خواندهایم که فردوسی میگوید من عجم را با کلمه زنده نگه داشتم. باید قبول کنیم که سالها میگذرد و نسلها عوض میشود و تنها چیزی که از انقلاب و دفاع مقدس باقی میماند، شعر و ادبیات است.
این شاعر و نویسنده، با اشاره به بیت «کربلا در کربلا میماند اگر زینب نبود»،ادامه داد: این مصرع به نقش حضرت زینب (س) در قیام عاشورا اشاره میکند، ما در هنرهای دیگر هر کاری کنیم با این بیت برابری نخواهد کرد، چون شاعر کلمه را نمیخرد و از جانش مایه میگذارد، بسیار مظلوم است.
مودب ادبیات دفاع مقدس را زندگی یک ایرانی دانست و گفت: اگر امروز از این ادبیات دفاع نکنیم، شکست میخوریم. دفاع باید نخست در ذهن ما اتفاق بیفتد و برای این کار ما نیاز به ادبیات داریم. معمولا جنس جنگها با خشم، خشونت، تجاوز، پریشانی و عصبانیت گره خورده است، اما میبینیم که دفاع مقدس به رزمندگان ما آرامش داده و جنگ به نوعی ما را نرم کرده که در تاریخ بیسابقه است. واقعیت این است که دفاع مقدس عارفان را تربیت کرد و مثل یک دانشگاه بود.
ادبیات خلاقانه راه نجات ماست
وی با ابراز تاسف از نگاه مدیران به ادبیات جنگ و انقلاب، ادامه داد: ما هنوز نتوانستیم شاعران و نویسندگان شاخص انقلاب را حتی به کشور همسایه معرفی کنیم، مدیران فرهنگی ما نمیدانند که چه کاری باید انجام دهند. جوایز ادبی هر سال و با وجود تورم آب میروند و این در حالی است که در کشورهای کوچک اطرافمان جوایزی باکیفیت و با هدایای خاص برگزار میکنند.
این شاعر، ادبیات امروز را حاصل عشق دانست و گفت: مخاطبان ادبیات در سوریه، عراق، لبنان، لیبی و دیگر کشورهای منطقه ادبیات ما را میخواهند اما برای این درخواستها پاسخی نداریم. اگر این فرهنگ را ثبت نکنیم از بین میرود. ادبیات دفاع مقدس برای ما بسیار ارزشمند است؛ چرا که ادبیات اعتراضی و ادبیات آیینی و مذهبی ما هم وامدار ادبیات دفاع مقدس است.
مودب ادامه داد: ما به ادبیاتی نیاز داریم که مناسب با شرایط روز باشد، نبرد امروز ما نبردی است که در حروف اتفاق میافتد و ما باید در آنجا از خود دفاع کنیم. امروز هویت ایرانی در محاصره و مخاطره است. ما با انقلابمان معادلات قدرتهای دنیا را بر هم زدیم و آنها نیز با هم متحد شدهاند و هدف ایران است. آنها به هر شکلی تلاش میکنند ما را نابود کنند. اگر در ذهنمان به ما آسیب بزنند، نتیجه دلخواه خود را گرفتهاند. در چنین شرایطی ما نباید به ادبیات شفاهی بسنده کنیم و از ادبیات خلاقانه غافل شویم؛ چون ادبیات خلاقانه راه نجات ماست.