برخی از کارشناسان حوزه فرهنگ معتقد هستند گسترش شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، موجب علاقه‌مندی کمتر اقشار مختلف برای مطالعه شده و وجود این فضارا زنگ خطری جدی برای فراموشی فرهنگ کتاب و کتابخوانی عنوان می‌کنند.
شاید این نگرانی قابل تامل و شاید هم تا حدودی صحیح باشد، اما مگر شبکه‌های اجتماعی فقط در کشور ما وجود دارد که می گویند وجود این شبکه‌ها موجب کمرنگ شدن فرهنگ کتابخوانی در جامعه شده است.
با توجه به شیوع بیماری کرونا کتابخانهها یکی از اولین نهادهایی که تعطیل شدند و کتابداران در این حوزه خدماتی به اعضا ارائه ندادند و فعالیت کتابخانهها به امور فرهنگی، برگزاری جشنواره‌های آنلاین و مسائلی از این دست محدود شده است.
هرچند این روزها به دلیل اوضاع بد اقتصادی حتی دوست‌داران کتاب هم کمتر فرصتی برای کتاب خواندن پیدا می‌کنند، اما هفته کتاب و کتابخوانی بهانه‌ای بر تاکید مسوولان و فعالان فرهنگی بر کتابخوانی مجازی شده است.
مردم با مطالعه به نهضت کتابخوانی کمک کنند
مدیرکل کتابخانه‌های هرمزگان گفت: افتخار هر مسلمانی است که کتاب بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است چراکه آن حضرت رسالت خود را با خواندن آغاز کرد و در قرآن نیز توصیه‌های زیادی نسبت به خواندن و نوشتن و قرائت شده است.
حجت‌الاسلام محمد ذاکری در گفت‌وگو با فرهنگ سار اظهارداشت: براین باوریم که اسلام دین فرهنگی است که شروع آن با کتاب بوده و از طرفی ایران اسلامی نیز به عنوان یک کشور فرهنگی و به آثار و نمادهای فرهنگی آن در جهان شناخته می‌شود و از سویی انقلاب اسلامی نیز یک انقلاب فرهنگی است، لذا نگاه اول مسوولان به رفع مشکلات اقتصادی و توسعه پایدار باید فرهنگی باشد.
وی ادامه داد: بدون شک کشور درحال توسعه است و برای توسعه همه جانبه باید به تمامی حوزه‌ها پرداخت اما توسعه همه‌جانبه، پایدار و متوازن بدون بدون توجه به فعالیت‌های فرهنگی از جمله کتاب امکان‌پذیر نیست.
مدیرکل کتابخانه‌های هرمزگان توجه به حوزه کتاب و مطالعه و کتابخوانی ازسوی مسوولان و مردم را بسیار مهم دانست و افزود: توسعه فرهنگی نقش زیربنایی در توسعه کشور دارد.
حجت‌الاسلام ذاکری مهمترین عنصر فرهنگ را کتاب و مطالعه دانست و یادآور شد: جامعه‌ای می‌تواند به توسعه فرهنگی برسد که مردم آن اهل مطالعه باشند و زمانی که به توسعه فرهنگی رسیدیم توسعه اقتصادی، سیاسی و امنیتی به دنبال آن به وجود خواهد آمد.
این مسوول در حوزه فرهنگی با بیان اینکه وضعیت مطالعه در کشور و استان مطلوب نیست، یکی از راه‌های آرامش و درخانه ماندن در وضعیت بحرانی کرونا را مطالعه کتاب عنوان و تاکید کرد: مردم از این فرصت قرنطینه با مطالعه و کتابخوانی می‌توانند به نهضت کتابخوانی کمک کنند.
وی در این رابطه با اشاره به سرانه پایین کتاب در کشور بیان داشت: درحال حاضر آمار مطالعه ۶ دقیقه اعلام شده و درحالت خوشبینانه این آمار ۱۳ اعلام می‌شود درحالی که سرانه مطالعه در هند ۱۱۵ و ژاپن ۹۲ است.
به‌ازای هر۹۰هزارنفر یک کتابخانه در بندرعباس وجود دارد
مدیرکل کتابخانه‌های هرمزگان در خصوص متوسط میانگین وجود کتابخانه نیز بیان داشت: درحالی که به ازای هر۲۵ نفر یک کتابخانه در دنیا وجود دارد در ایران به ازای هر ۳۷ هزار نفر یک کتابخانه وجود دارد.
ذاکری افزود: در استان هرمزگان با توجه به جمعیت باسواد آن به ازای هر ۲۲هزارنفر یک کتابخانه است،اما در شهربندرعباس وضعیت خوبی دربخش توسعه کتابخانه‌ای نداریم؛ زیرا به‌ازای هر۹۰هزارنفر یک کتابخانه وجود دارد.
وی با اشاره به وجود ۶ کتابخانه در شهربندرعباس،اظهارداشت: طبق آمار شهر بندرعباس با ۵۳۰ هزار نفر جمعیت دارای ۶ کتابخانه است یعنی به ازای هر ۸۸ هزار نفر یک کتابخانه داریم اما با توجه به استاندارهای کشوری به ازای هر ۲۵ هزار نفر باید یک کتابخانه داشته باشیم.
مدیرکل کتابخانه‌های هرمزگان در بخش دیگری ابرازداشت: در این استان ۸۱ کتابخانه با زیربنای افزون بر ۳۷ هزارمترمربع وجود دارد که ۱۶ مورد به صورت مشارکتی است و حدود ۱۰ هزارمتر آن به بخش کودک اختصاص دارد.
ذاکری اعضای فعال در حال حاضر و با توجه به شرایط کرونا را ۴۵هزارنفر ذکر کرد و بیان داشت: افزون بر ۷۵۰هزار کتاب در کتابخانه‌های استان وجود دارد که از این تعداد حدود ۱۰هزار نسخه نیز به بخش کودک اختصاص دارد.
ضرورت راه‌اندازی کتابخانه دیجیتال
معاون فرهنگی دانشگاه هرمزگان نیز گفت: با افزایش سطح مطالعه در میان مردم به ویژه نسل جوان و نوجوان و نهادینه شدن فرهنگ مطالعه، نه تنها شاهد کاهش آسیب‌های اجتماعی و برقراری امنیت در جامعه خواهیم بود بلکه شرایط گذران هر چه بهتر اوقات فراغت این قشر نیز فراهم می‌شود.
حسین زینلی‌پور در گفت‌وگو با فرهنگ سار بیان داشت: با توجه به شرایط کرونایی امروز نگاه‌ها به حوزه فرهنگی و اجتماعی تغییر کرده و نوع نگاه‌ها این است که مسائل باهم ارتباط شبکه‌ای دارند و درهم تنیده هستند، لذا نمی‌توان یک عامل را در یک شرایط خاص به عنوان اولویت نخست درنظرگرفت.
وی ادامه داد: در تحلیل مسائل سعی کنیم عوامل را شبکه‌ای ببینیم و بنا به شرایطی که در آن هستیم به مسائل نگاه کنیم و برای افزایش مخاطبان خود در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی همیشه از مخاطب گلایه می‌کنیم اما خودمان باید در وهله اول مکلف به انجام آن باشیم.
وی با بیان اینکه درحال حاضر ضرورت کرونا لزوم همزیستی با شرایط موجود فرصت‌های یادگیری که در کتابخانه مجازی فراهم است درحالی که در کتابخانه‌های فیزیکی امکان پذیر نیست به دلیل کتابخانه مجازی در شرایط حاضر مکملی برای محیط‌های آموزشی مجازی هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان خاطرنشان کرد: از سویی مطالب به روز یک کتابخانه مجازی بسیار بیشتر از کتابخانه‌های سنتی است که می‌توان اطلاعات موجود در منابع جستجو شده در کتابخانه مجازی را چندین بار بروز کرد.
زینلی‌پور در این رابطه به کلاس‌های مجازی و کتابخوانی اشاره کرد و گفت: تاثیر شبکه‌های اجتماعی امروز ذائقه مطالعاتی مردم را تغییر داده است، لذا باید راه‌اندازی کتابخانه دیجیتال و تولید محتوا را جدی بگیریم.
وی با بیان این جمله که با وجود فضاهای جذاب شبکه‌های مجازی چکار کنیم که برای مردم(مخاطب خود) جذاب باشیم، بیان داشت: بنظرم راه‌های مختلفی را پیش‌بینی و به اجرا بگذاریم ولی در این راه نباید ناامید شد.
زینلی‌پور ابرازداشت: امروز برخی هنوز خودشان را با شرایط کرونا تطبیق نداده‌اند و منتظرند کرونا ازبین برود و بعد فعالیت‌های گذشته خود را از سربگیرند درحالی که شرایط کرونا بهترین فرصت برای تطبیق دادن خود با شبکه فناوری اطلاعات است.
معاون فرهنگی دانشگاه هرمزگان ابرازداشت: مگر نه اینکه بسیاری از کشورهای پیشرفته دسترسی بسیار راحت و آسان‌تری به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی دارند، اما در عین حال کتاب و کتابخوانی هم از امور مهم آنها به شمار می‌رود و آمارهای ارایه شده موید این مطلب است،لذا به نظرمی‌رسد باید درخصوص عوامل کمرنگ شدن فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه بیشتر جستجو و تحقیق کرد.
مکان های مطالعاتی به کمک کتابخانهها بیایند
زینلی‌پور افزود: نگاه یکسان به خدمات‌رسانی کتابخانهها به مخاطب با سایر فعالیت‌های اداری ما اشکال دارد؛ اینکه زمان کاری کتابخانهها هم مانند ادارات از صبح تا ساعت دوعصر باشد باعث کاهش مخاطب می‌شود چون بخش زیادی از مخاطبان در این ساعت در مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات به کار تحصیلی و اداری خود مشغول هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان در این رابطه به پژوهش کتابخانه دانشگاه هرمزگان در حوزه کتابخوانی دانشجویان در ساعت‌های اداری و شب اشاره کرد و از راه‌اندازی مکان‌های مطالعاتی در فضاهای عمومی به عنوان یکی دیگر از راه‌های افزایش سرانه کتاب و هم کسب درآمد در حوزه فرهنگی نام برد.
امروز فضای مجازی اقشار مختلف مردم به ویژه جوانان و نوجوانان را از کتاب و کتابخوانی دور داشته و بیشتر اوقات فراغت این قشر با جست و جو در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد که بنظر می‌رسد کتابداران باید در این شرایط حضور پررنگ‌تری در فضای مجازی با انجام تبلیغات مناسب با هدف جذب جوانان و نوجوانان به محیط کتابخانهها داشته باشند و به نوعی تهدید را به فرصت تبدیل کنند.
۲۴ تا ۳۰ آبان ماه هر سال به عنوان هفته کتاب در تقویم جمهوری اسلامی نام گذاری شده و شعار هفته کتاب امسال “دانایی، مانایی” تعیین شده است.
