به گزارش فرهنگ سار، انقلاب اسلامی ایران مهمترین پدیده سیاسی و اجتماعی قرن بیستم بشمار می آید و امروزه با گذشت چهار دهه از عمر آن، نتایج و دستاوردهای انقلاب در بخش های مختلف بیش از پیش نمایان شده است.
کشور ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در همه زمینه‌ها رشد و توسعه پیدا کرد و در بخش آموزش عالی و علم و فناوری نیز شاهد پیشرفت قابل توجهی هستیم به طوری که امروز آموزش عالی و دانشگاه ها در همه نقاط کشور توسعه یافته است و واحدهای فناور و شرکت های دانش بنیان نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفا می کنند.
کشورمان در زمان حاضر رتبه پانزدهم تولید علم و رتبه چهارم نانوتکنولوژی در دنیا را دارد؛ حدود سه میلیون دانشجو در بیش از ۲ هزار دانشگاه و موسسه آموزش عالی تحصیل می کنند و حدود پنج هزار واحد فناور و شرکت دانش بنیان در کشور فعال است.
درحالی که در زمان انقلاب اسلامی دانشگاه های معدودی در کشور فعالیت داشت که بیشتر آنها در مراکز استان ها مستقر بودند اما در ۴۲ سال گذشته با گسترش آموزش عالی تعداد زیادی دانشگاه ایجاد شد و درصد قابل توجهی از جمعیت کشور موفق به گذراندن دوره های تحصیلات دانشگاهی شدند.
دانشگاه های کشورمان در ۲ دهه پس از انقلاب اسلامی بیشتر به تربیت نیروی انسانی و متخصص پرداختند و از اواسط دهه ۸۰ بود که پژوهش نیز در اولویت برنامه های آنها قرار گرفت و کشورمان رشد قابل توجهی در این زمینه داشت تا جایی که با شکل گیری مراکز رشد و شرکت های داش بنیان نیز زمینه مناسبی برای استفاده از ظرفیت دانش آموختگان دانشگاهی برای پیشرفت کشور فراهم شد.
به گفته وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، پس از پیروزی انقلاب کشورمان نیاز مبرم به نیروی انسانی تحصیلکرده در بسیاری از بخش ها مانند صنعت، پزشکی و نظامی داشت که در کمتر از ۲ دهه با توسعه دانشگاه ها و رشد اعضای هیات علمی این مهم تامین شد.
منصور غلامی با تاکید بر اینکه امروز باعث افتخار است که بیشتر مدیران، کارشناسان و محققان، تربیت یافته دانشگاه های خودمان هستند، گفت: نیروی انسانی سرمایه اصلی کشور است و این دستاورد کمی نیست.
غلامی با بیان اینکه در ۴۲ سال گذشته به سمت بهبودی توانمندی های آموزشی و افزایش ظرفیت ها و اثرگذاری های دانشگاه ها حرکت کردیم، خاطرنشان کرد: دانشگاه ها از دهه دوم پس از انقلاب حرکت جدی به سمت پژوهش داشتند که بیشتر با دوره های تحصیلات تکمیلی شکل گرفت.
وزیر علوم تاکید کرد: اگر اکنون در جایگاه پانزدهم رشد و تولید علم هستیم نتیجه کار جدی، قوی و جهادی مراکز علمی و پژوهشی و دانشگاه هاست.
وی اضافه کرد: این جایگاه در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر که توانمندی های مالی گسترده تری داشتند و همچنین با وجود محدویت های ناشی از جنگ تحمیلی و تحریم ها و در یک رقابت نابرابر برای کشورمان حاصل شد.
وزیر علوم با اشاره به اینکه در دهه سوم پس از انقلاب دانشگاه ها به سمت تبدیل علم و دانش به ثروت و فناوری حرکت کردند، اظهار داشت: در این دوران مراکز رشد در دانشگاه ها شکل گرفت و سپس به سمت پارک های علم و فناوری رفتیم به طوری که امروز ۱۹۵ مرکز رشد و ۴۵ پارک علم و فناوری در کشور داریم.
کارشناسان نیز تاکید دارند که دستیابی کشورمان به فناوری‌های نوین در زمینه های مختلف مانند تجهیزات پزشکی، دارویی، دفاعی و هوا و فضا، از شاخص ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی در بخش علم و فناوری است و نشان از اقتدار نظام جمهوری اسلامی ایران دارد.
جایگاه دوم اصفهان در علم و فناوری
اصفهان یکی از قطب های علم و فناوری کشور بشمار می آید و در دوران انقلاب اسلامی، طرح ها و برنامه های بسیاری در این خطه برای گسترش آموزش عالی و واحدهای فناور و دانش بنیان شکل گرفت بطوریکه امروزه با ۲۱۵ دانشگاه و مرکز علمی و پژوهشی و تنها شهرک علمی و تحقیقاتی کشور، رتبه دوم استانی را در این بخش دارد.
نگاهی به تاریخ گذشته و برخی روایت ها نشان می دهد که در زمان پیروزی انقلاب اسلامی در اصفهان به تعداد کمتر از انگشتان دست دانشگاه و موسسه آموزش عالی فعال بود و کمتر از پنج هزار دانشجو در آنها مشغول تحصیل بودند اما امروز تعداد دانشگاه ها و موسسه های آموزش عالی این استان به نزدیک ۲۰۰ واحد با حدود ۲۰۰ هزار دانشجو رسیده است.
در زمان حاضر نسبت جمعیتی دانشجویان دختر و پسر در دانشگاه های اصفهان برابر است و از کل دانشجویان حدود ۱۴ درصد در مقطع کاردانی، ۶۰ درصد کارشناسی، ۱۸ درصد کارشناسی ارشد و هشت درصد در مقطع دکترا و در رشته های مختلف پزشکی، علوم انسانی، هنر، فنی و مهندسی، علوم پایه، کشاورزی و دامپزشکی تحصیل می کنند.
بیشترین تعداد دانشجویان در استان در شهرستان های اصفهان، نجف آباد و کاشان تحصیل می کنند و تعداد دانش آموختگان دانشگاهی از حدود ۲۰ هزار نفر در سال در دهه ۸۰ به نزدیک ۵۰ هزار نفر در سال در دهه ۹۰ افزایش یافته است.
به گفته دبیر هیات نظارت و ارزیابی آموزش عالی اصفهان، در زمان حاضر ۲۱۵ دانشگاه و مرکز آموزش عالی و پژوهشی در استان فعال است که شامل ۹ دانشگاه دولتی، ۴۲ دانشگاه و مرکز پیام نور، ۱۰ مرکز فنی حرفه‌ای، پنج مرکز فرهنگیان، ۲۷ مرکز و واحد دانشگاه آزاد اسلامی، ۳۲ مرکز علمی، ۲۶ مرکز غیرانتفاعی، ۹ مرکز آموزش عالی آزاد دوره‌های کوتاه مدت و ۵۵ مرکز پژوهشی است.
سیدحمیدرضا شاوران با بیان اینکه از این نظر در رده دوم استان‌های کشور پس از تهران قرار داریم، افزود: این استان در مجموع حدود ۲۰۰ هزار دانشجو و هفت هزار و ۲۰۲ عضو هیات علمی دارد که از این نظر نیز در جایگاه دوم کشور است.
وی تعداد اعضای هیات علمی دانشگاه‌های دولتی استان اصفهان را ۲ هزار و ۱۴۱ نفر و دانشجویان را ۳۸ هزار و ۶۳۲ نفر اعلام و اضافه کرد: تعداد اعضای هیات علمی و استادان در دانشگاه فرهنگیان ۴۵ نفر، علمی کاربردی یکهزار و ۴۵۰ مُدرس، پیام نور ۳۰۱ نفر، فنی و حرفه‌ای ۴۱ نفر، آزاد یکهزار و ۵۸۱ نفر و غیرانتفاعی یکهزار و ۷۳۳ نفر است.
به گفته شاوران، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های فرهنگیان استان اصفهان چهار هزار و ۱۷۱ نفر، علمی کاربردی ۱۲ هزار نفر، پیام نور ۳۱ هزار و ۷۰۰ نفر، فنی و حرفه‌ای ۱۲ هزار نفر، آزاد ۷۱ هزار و ۷۰۰ و غیرانتفاعی ۲۷ هزار نفر است.
اصفهان، پیشرو در راه اندازی مراکز رشد واحدهای فناور
شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور از دهه ۸۰ در کشورمان و در استان اصفهان کلید خورد و امروز بر اساس آخرین آمار بیش از ۹ هزار شرکت فناور و دانش بنیان در سراسر کشور فعال است که پنج هزار و ۲۰۰ واحد از میان آنها بطور رسمی بعنوان شرکت دانش بنیان ثبت شدند.
اصفهان به عنوان استان پیشرو در راه‌اندازی مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری که نخستین زمینه‌های رسمی شکل‌گیری شرکت‌های دانش بنیان را به وجود آورد حدود ۱۰ درصد از واحدهای فناور و دانش‌بنیان کشور را در خود دارد و دومین استان کشور در این زمینه است.
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به‌عنوان نخستین سازمان موسس مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در کشور با هدف حمایت از ایجاد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید ثروت از علم راه‌اندازی شده است.
این شهرک فعالیت اجرایی خود را از سال ۱۳۸۰ به‌طور جدی با راه‌اندازی نخستین مرکز رشد در کشور و با هدف حمایت و هدایت شرکت‌های کوچک و نوپا دانش‌بنیانی که ایده‌های نوآورانه و فناورانه داشتند، آغاز کرد و به عنوان حلقه‌ی واسط میان دولت، صنعت و دانشگاه به توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش و تبدیل علم به ثروت در کشور ایفای نقش کرده است.
این شهرک با حدود ۶۰۰ واحد فناور و شرکت دانش بنیان دارای سه پارک علم و فناوری، هشت مرکز رشد فناوری، پنج مرکز نوآوری و شکوفایی و مرکز علم و فناوری کودکان و نوجوانان در ۵۲۰ هکتار است و احداث پارک علم و فناوری سلامت و تجهیزات پزشکی با مشارکت بخش خصوصی را در دستور کار دارد.
بحث واحدهای فناور و شرکت های دانش بنیان که از دهه ۸۰ در کشورمان مطرح شد در دولت یازدهم و دوازدهم مورد حمایت و توجه ویژه ای قرار گرفت و شمار شرکت‌های دانش بنیان و فناور اصفهان از ابتدای دولت یازدهم تاکنون بیش از ۸۰ درصد افزایش یافت و به نزدیکی ۶۰۰ واحد رسیده است.
شرکت‌های دانش بنیان (Knowledge enterprise)، موسسه‌های خصوصی یا تعاونی هستند که به‌منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان تشکیل می‌شود؛ شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان نقش مهمی در رشد اقتصاد غیر نفتی، ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان دانشگاهی و پیشرفت هر کشوری ایفا می‌کنند.
بیش از هفت هزار دانش آموخته دانشگاهی در این شرکت ها مشغول کار هستند و گردش مالی آنها حدود ۲۰ هزار میلیارد ریال در سال است.
دستاوردهای بزرگ پژوهشی در اصفهان
علاوه بر مراکز دانشگاهی و آموزش عالی، مراکز رشد و پارک های علم و فناوری، در چهار دهه اخیر پژوهشگاه ها و پژوهشکده های بسیاری در بخش های مختلف در این استان ایجاد شد که دستاوردهای قابل توجهی بهمراه داشتند و برخی از آنها شهرت جهانی و منحصر بفرد پیدا کرد.
از جمله این مراکز می توان به پژوهشکده زیست فناوری رویان در اصفهان اشاره کرد که طرح های تحقیقاتی آن بویژه شبیه سازی حیوانات از اقدامات پژوهشی منحصر بفرد در کشور و منطقه بود و ایران به معدود کشورهای دست یافته به فناوری های نوین تولید مثل پیوست.
شبیه سازی حیوانات از جمله گوسفند و بز در این پژوهشکده کاربردهای بسیاری از جمله در تولید داروهای خاص و ارتقای صنعت دامپروری دارد.
سایر پژوهشگاه ها و پژوهشکده های اصفهان نیز در زمینه های مختلف مانند تجهیزات پزشکی، سلامت، دفاعی، نانو فناوری، محصولات شیمیایی و فناوری اطلاعات و ارتباطات دستاوردهای چشمگیری داشتند.
از طرفی جایگاه علمی و دستاوردهای پژوهشی و فناوری مراکز علمی و پژوهشی اصفهان آنها را در جایگاه مناسب بین المللی قرار داده است به طوری که علاوه بر ارتباطات گسترده بین المللی، در رتبه بندی های جهانی جایگاه های برتری را کسب کرده اند.
گسترش آموزش عالی در استان اصفهان
به گفته استاندار اسبق اصفهان که در زمان پیروزی انقلاب اسلامی دانشجوی دانشگاه اصفهان بود، در سال ۵۷ سه دانشگاه در اصفهان وجود داشت که شامل اصفهان، صنعتی اصفهان و کار بود هرچند دانشگاه صنعتی اصفهان به تازگی شکل گرفته بود.
سید محمود حسینی در گفت و گو با فرهنگ سار با بیان اینکه در دانشگاه اصفهان رشته های پزشکی، علوم پایه، اقتصاد و علوم انسانی ارایه می شود، افزود: با تاسیس دانشگاه صنعتی اصفهان رشته های فنی و مهندسی در این خطه ارایه شد.
وی با اشاره به اینکه در آن زمان انستیتو فنی و حرفه ای در اصفهان فعال بود که پس از انقلاب به دانشگاه فنی حرفه ای شهید مهاجر تغییر یافت، خاطرنشان کرد: دانشگاه کار نیز که در آن زمان برای تحصیل شاغلان ایجاد شده بود اکنون به دانشگاه پیام نور تغییر یافته است.
به گفته وی مجموع دانشجویان این مراکز در آن برهه از زمان به پنج هزار نفر نمی رسید و بیشتر دانشجویان در دانشگاه اصفهان تحصیل می کردند.
حسینی با تاکید بر اینکه پس از انقلاب اسلامی، دانشگاه ها، رشد کمی بسیاری یافتند و در بیشتر شهرستان ها و نقاط دور و نزدیک استان ایجاد شدند، تصریح کرد: اصفهان در سند چشم انداز توسعه ۲۰ ساله به عنوان قطب علم و فناوری کشور تعریف شد.
استاندار اسبق اصفهان با اشاره به اینکه اصفهان توسعه بسیاری از نظر آموزش عالی و فناوری در چهار دهه گذشته داشت، اضافه کرد: یکی از نقاط روشن و شاخص در تاریخ علم و فناوری استان در چهار دهه گذشته، راه اندازی پارک علم و فناوری و تعریف منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری بود که اصفهان در این زمینه در کشور پیشتاز است.
حسینی با تاکید بر اینکه وجود صنایع و ظرفیت های مختلف در استان، زمینه مناسبی برای توسعه هرچه بیشتر بخش علم و فناوری ایجاد کرده است، خاطرنشان کرد: کریدور علم و فناوری اصفهان با بهره گیری و بررسی تجربه کشورهای مختلف از جمله مالزی و چین تعریف و پیشنهاد شد.
وی، پیوند و برقراری ارتباط صنعت با دانشگاه را یکی از مهمترین دستاوردهای سال های اخیر خواند و تاکید کرد: حرکت های خوبی در این زمینه آغاز شده اما لازم است برای رفع نیازهای کشور این کار با مدیریت و برنامه ریزی هرچه بهتر پیش رود.
به گفته وی این ارتباط در زمینه هایی مانند کشاورزی، آلودگی هوا، فناوری های نوین، مدیریت آب، محیط زیست و تغییر اقلیم ایجاد شده و به رفع مشکلات و چالش های استان کمک بسیاری می کند.
حسینی با اشاره به اینکه دانشگاه های کشورمان در زمینه تولید علم و انتشار مقاله های بین المللی عملکرد بسیار خوبی پس از انقلاب اسلامی داشتند، تصریح کرد: لازم است این دانش به محصول و فناوری منتهی شود تا مسیر توسعه کشور را طی کنیم.
وی با بیان اینکه بخش پژوهش نیز در سال های گذشته به سمت کاربردی کردن تحقیقات حرکت کرد و دستاوردهای بسیار خوبی در بخش های مختلف مانند صنایع دفاعی داشتیم و نیازهای کشورمان در این بخش برطرف شد، گفت: توسعه تحصیلات تکمیلی از دستاوردهای ارزشمند آموزش عالی پس از انقلاب اسلامی است به طوری که امروز در بیشتر رشته ها دارای دانشجویان تحصیلات تکمیلی هستیم.
حمایت و تشویق آموزش عالی
استاندار اسبق اصفهان یکی از نقاط قوت جمهوری اسلامی ایران را حمایت و تشویق آموزش عمومی و عالی عنوان و اضافه کرد: در چهار دهه گذشته آموزش عمومی در مدارس و آموزش عالی در دانشگاه ها توسعه بسیاری یافت و از تحصیل دختران نیز حمایت بسیاری شد.
حسینی با تاکید بر اینکه تحصیل دختران با دوران قبل از انقلاب اسلامی، قابل مقایسه نیست، خاطرنشان کرد: امروز بیشتر دانشجویان ورودی به دانشگاه ها، دختران هستند و خانواده ها از این موضوع حمایت می کنند.
وی با بیان اینکه گسترش آموزش عمومی و عالی برای همه افراد جامعه فارغ از سن یا جنس آنها، یکی از شاخص های اصلی توسعه نیروی انسانی است، تصریح کرد: ایران در این زمینه پس از انقلاب اسلامی به جایگاه بسیار خوبی رسید و امروزه در منطقه رتبه بالایی دارد.
حسینی با اشاره به اینکه در سال های اخیر قوانین خوبی نیز برای حمایت از شرکت های فناور و دانش بنیان و پارک های علم و فناوری در کشور وضع شد، اظهار داشت: اصفهان در بخش فناوری و توسعه فعالیت های دانش بنیان و زیست پذیر وضعیت خوبی دارد.
خودباوری علمی از بزرگترین دستاوردها
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان خودباوری علمی را یکی از بزرگترین دستاوردهای انقلاب اسلامی خواند و گفت: در اوائل انقلاب هنوز دانشگاه های کشورمان به موضوع تحصیلات تکمیلی ورود پیدا نکرده بودند و حتی تحقق آن دشوار تلقی می شد اما امروزه با خودباوری علمی که حاصل شده است نیروهای انسانی بسیاری در مقاطع تحصیلی مختلف از دانشگاه های کشورمان دانش آموخته شدند.
سید حسن قاضی عسگر در گفت و گو با فرهنگ سار با بیان اینکه کارهای ارزشمندی در چهار دهه گذشته در بخش علم و فناوری کشور انجام شد که برخی از آنها در دنیا سرآمد است، افزود: موشک هایی که امروز برای دفاع از کشورمان در اختیار داریم به پشتوانه علمی جوانان تولید شده است.
وی با بیان اینکه با وجود تحریم های ظالمانه، در بسیاری از عرصه ها مانند صنایع دفاعی به پشتوانه دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان پیشرفت کردیم، افزود: این پیشرفت ها در بخش هایی مانند توسعه راه و زیرساخت ها به خوبی قابل رصد است زیرا آنها توسط مستشاران خارجی انجام می شد اما امروز مردم کشورمان آنها را اجرا می کنند.
معاون استاندار اصفهان به پیشرفت های پزشکی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: مقابله با ویروس کرونا که از اسفند پارسال در کشورمان شیوع یافت نشان داد که زیرساخت ها و توان بهداشت و درمان کشورمان قوی است.
قاضی عسگر به پیشرفت های علمی و فناوری در بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: امروز می توانیم ادعا کنیم که صاحب فناوری گلخانه های خود پایدار هستیم که به عنوان طرح پیشران در منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان در دست اجراست.
رییس دانشگاه اصفهان نیز با تاکید بر اینکه پیشرفت های علم و فناوری کشورمان پس از انقلاب اسلامی بسیار روشن و شفاف است، افزود: فعالیت های دانشگاهی در سال های گذشته به سمت فناوری و نوآوری حرکت کرد و علاوه بر توسعه کمی در تعداد استادان و دانشجو به رشد کیفی نیز دست یافتیم.
هوشنگ طالبی با بیان اینکه تولید علم در کشورمان در ۲ دهه گذشته به شدت رشد یافته است، خاطرنشان کرد: جایگاه پانزدهم ایران از نظر تولید علم واقعیت ها را نشان می دهد که چه تحولاتی در کشورمان ایجاد شده است.
وی با تاکید بر اینکه بسیاری از پیشرفت های علم و فناوری، برای کشورها قدرت ایجاد کرده و جهان روی آن حساب باز می کند، افزود: ایران نیز در زمینه هایی مانند دفاعی و هسته ای به این پیشرفت رسیده است که بخش مهمی از آن به فعالیت های علمی و پژوهشی و سهم و نقشی که دانشگاه در توسعه علوم دارند، برمی گردد.
طالبی با بیان اینکه پس از انقلاب اسلامی، اعتماد مردم به دانشگاه ها نیز افزایش بسیاری یافت، اظهار داشت: قبل از انقلاب کمتر از ۱۰ درصد دانشجویان دختر بودند اما امروزه بیش از ۵۰ درصد دانشجویان دختر هستند که سرمایه بزرگی برای کشور بشمار می آید.
استان اصفهان ۲۴ شهرستان و افزون بر پنج میلیون نفر جمعیت دارد.
