نشست مجازی تجربه‌های فرهنگی و هنری کشورهای مختلف در مواجهه با کرونا ظهر امروز (۱۱ آذرماه) با حضور دکتر سید محمد طباطبایی (رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فرانسه)، قهرمان سلیمانی (رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه)، روح الله حسینی (عضو هیأت علمی گروه مطالعات فرانسه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران) و الهه کریمی (عضو هیأت علمی گروه مطالعات روسیه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران) به دبیری مصطفی اسدزاده (دکتری سیاستگذاری فرهنگی و عضو پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.
در این نشست که دنباله‌ای بر نشست اول (بهبود عملکرد فرهنگی با بررسی اثرات کرونا و تجربه‌های جهانی) بود، تجربه‌های فرهنگی و هنری کشورهای مختلف در مواجهه با کرونا مورد محوریت بحث قرار گرفت و صاحبنظران در مورد این موضوع به بحث و تبادل نظر در باب مولفه‌های فرهنگی کشورها در مواجهه با ویروس کووید ۱۹ پرداختند.
در ابتدای این نشست اسدزاده به ارائه آماری از ابتلا و فوت در سه کشور ایران، فرانسه و روسیه پرداخت و در مورد پژوهش‌های پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (که یافته‌های این پژوهش‌ها بر سایت پژوهشگاه منتشر شده است) در مورد بررسی جنبه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و … کووید ۱۹ توضیح داد.
کرونا در روسیه باعث فروپاشی جامعه مصرف‌گرا شد
پس از آن قهرمان سلیمانی (رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه) به ارائه مختصات و شرایط حال حاضر روسیه در مواجهه با ویروس کرونا پرداخت.
سلیمانی گفت: روسیه در مدت اخیر دامنه شیوع گسترده‌ای داشته و روزای اخیر بدترین زمان خود را می‌گذراند؛ حدود روزی ۲۸ هزار نفر به ویروس مبتلا می شوند و حدود ۴۵ هزار نفر تاکنون بر اساس آمار اعلام شده درگذشته اند.
زیرساخت‌های این کشور از دوره شوروی باقی مانده اند که بسیار زیرساخت هایی مستحکم و کمک کننده و دارای تشکلات بهداشتی قدرتمندی هستند و شاید این علت پایین بودن آمار مرگ در روسیه به نسبت جمعیت آن است.
وی پس از آن به اعلام کشف واکسن کرونا در روسیه اشاره کرد و گفت: اعلام شده است که به زودی این ویروس در اختیار همه مردم این کشور قرار می گیرد.
گستردگی جغرافیایی و دسترسی قوی به اینترنت را می‌توان از نقاط قوت این کشور دانست. البته که روسیه هم مانند تمام دنیا رویدادهای فرهنگی خود مانند سینما، کنسرت، موزه‌ها و کتابخانه‌های خود را تعطیل کرد. بر این اساس بخش عمده ای از درآمدهای فرهنگی این کشور از بین رفت و این مراکز را دچار خسران ساخت. البته جبران این خسارت بستگی به نوع بازیابی این مراکز در این دوران دارد؛ چنانچه به کمک فضای مجازی تلاش می‌کنند تا این خسارات را جبران کنند و تا حدی هم در این حیطه موفق بوده اند.
سلیمانی تصریح کرد: کرونا در روسیه باعث فروپاشی جامعه مصرف گرا و شکل گیری یک اقتصادتجربه گرا شده است.
در این مدت شبکه های خاصی طراحی و تئاترهای خاص را از تلویزیون پخش کردند و تجارب فرهنگی ارزشمندی را در این مواجهه داشتند که جامعه روسیه هم به این تجارب جدید اقبال نشان داده است. ضمن این که به لحاظ فرهنگی این جامعه کتابخوان است و این شرایط را بهبود بخشیده است. شبکه گسترده ای برای دارو رسانی برای مردمی که در قرنطینه هستند و کسی را ندارند، شکل داده اند و خدمات حمایتی برای افراد تنگ دست ایجاد کرده اند.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه یادآور شد: ضمن این که مجموعه برنامه‌های کلیسایی و مسلمانان و سایر ادیان و آیین‌ها در این کشور تعطیل شد و اتفاقی هم نیفتاد. تسهیلات حمایتی را برای مهاجرینی که نیروی کار این کشور هستند هم فراهم ساختند و در طی این مدت به صورت تمدید مداوم ۹۰ روزه این حمایت را اعمال کردند.
وقتی سفرها لغو شد برای توسعه گردشگری داخلی دولت ورود کرد و برخی از هزینه ها را تاحدود ۲۰ درصد سوبسید دادند تا مردم سفر داخلی داشته باشند؛ چنانچه این تشویق طرح گردشگری داخلی جواب داد و اقبال خوبی هم داشت.
وی افزود: پارلمان روسیه در این دوران قوانین متعددی را تصویب کرد تا این شرایط تسهیل شود؛ کمک هایی در شرایط وام مسکن و تسهیلات، بالابردن حمایت از هزینه های درمانی، حمایت از قوانین خانواده (زنان و کودکان)، راه انداختن سیستم خرید دارو و مدیریت مسئله دارو برای مبارزه با احتکار و بخشش جریمه‌های وام مسکن، قانون مجازات افزایش قیمت دارو و برخوردهای جدی و سفت و سخت، قانون جریمه پخش خبر جعلی که تا حد زیادی فضا را کنترل و مدیریت کردند و …
روس‌ها مردمی منضبط هستند اما این دوران آنقدر طولانی شده است که همه جوامع دنیا خسته شده اند و این موضوع را در روسیه می بینیم که به خصوص در روزهای اخیر همه پایبند نیستند؛ و به نوعی نادیده گرفتن مقررات اجتماعی را می توان در رفتارهای عمومی ( به ویژه در مراکزی که نظارت سفت و سخت وجود ندارد) مشاهده کرد.
گفتمان مشترک دولت و مردم در استفاده و کاربری وسائل تکنولوژیک و عدم تردید در این استفاده، مهمترین تجربه فرهنگی است که ایران می تواند از روسیه بیاموزد. ما باید سیستم خودمان را در این استفاده آشتی بدهیم و این اصلی ترین موضوعی است که می توانیم در این تجربه فرهنگی از آن درس بگیریم.
فرهنگ و هنر در فرانسه ضربه بزرگی از کرونا خورد
در ادامه سید محمد طباطبایی (رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فرانسه) به ایراد سخن پرداخت و ضمن بیان آماری از موارد ابتلا و درگیری فرانسه با کووید ۱۹ گفت: به دلیل جمعیت شهرنشین بالایی که در این کشور وجود دارد شیوع کرونا بالا بوده است.
پس از انتخابات شهرداری‌ها در فرانسه (که انتخابات مهمی است) قرنطینه اعلام شد؛ که این موضوع انتقادات بسیاری را در این کشور برانگیخت. در این مدت این موضوع نوسان داشت تا این که در آبان ماه این آمار شیوع و ابتلا بسیار ناگهانی افزایش یافت به صورتی که دولت حکومت نظامی را ایجاد کرد برای کاهش رفت و آمدها و تعاملات و … که ما اکنون در آن هستیم و خوشبختانه در روزهای گذشته این آمار کاهش یافته است و به تبع آن از شدت قرنطینه (که تا ۲۰ ژانویه ادامه دارد و ممکن است تمدید شود) هم کاسته شده است.
وی تصریح کرد: فرهنگ و هنر در فرانسه ضربه بزرگی از کرونا خورد؛ چرا که فرانسه (به ادعای خودش که ادعای درستی است) یکی از مراکز فرهنگی مهم در اروپا و حتی جهان است و ادعای چندجنبه بودن این فرهنگ را دارد. وزیر فرهنگ در این کشور یکی از بالاترین مقام ها است که این موضوع نشان از جایگاه مهم فرهنگ در این کشور را دارد.
در این مدت پس از اسفند، دولت فرهنگ را غیرلازم و غیرضروری برای مقطع کرونا در کشور دانستند و بیمارستان‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی و … را برجسته دانستند و این عکس العمل بسیاری را از طرف مردم به دلیل شرایط فرهنگی ایشان داشت؛ فرانسوی ها می گفتند فرهنگ راه تنفس است و دولت باید با ابزار فرهنگ و هنر این موضوع را کنار بزند نه این که آن را کنار بگذارد.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فرانسه، ادامه داد: در این مدت تمام مراکز فرهنگی و هنری فرانسه (کتابخانه‌ها، تئاترها، موزه‌ها و سینماها و …) در قرنطینه اول و دوم کامل تعطیل شد. اگرچه این موضوع هم مخالفان و منتقدانی از سوی مردم داشتند که از این اقدام به شدت شوک زده بودند و عقیده داشتند که این مراکز هم مانند مراکز درمانی و مصرفی باید باز باشند تا نیازهای فرهنگی و هنری مردم بی پاسخ نمانند.
وی در ادامه به بیان آماری از خسارات بسته بودن مراکز فرهنگی پرداخت و به کمک های دولت از موسسات فروش کتاب و تعامل در این حوزه برای تساهل امر فرهنگ اشاره کرد (شرایط به صورتی در فضای مجازی تسهیل شد که کتاب به صورتی اینترنتی خریداری شده و به صورت منظم در کتابفروشی‌ها نسخه فیزیکی تحویل داده می شد؛ موضوعی که در انتها به ورود پلیس منجر شد و انقادات متعددی را از سوی فرانسویان به دلیل دخالت نیروی امنیتی در مباحث فرهنگی صورت داد).
تورهای مجازی فرهنگی بسیاری (از موزه لوور و موسسه ورسای و …) در این دوران توسط دولت راه اندازی شد و مردم در این شرایط از این امکانات بهره بردند.
اصاحب فرهنگ از نوع مواجهه دولتی که در این مدت گذشته گلایه داشته و اعتراضات بسیاری در فرانسه صورت گرفته که به شکل برجسته در مورد ورود پلیس در حوزه کتابفروشی ها صورت گرفت. هنوز هم در این کشورها کسانی هستند که می گویند اعتقادی به کووید ۱۹ و ماسک ندارند و موارد و سیاست های مطرح شده از سوی دولت را رعایت نمی کنند.
طباطبایی ادامه داد: موضوعی امروز در مورد واکسن هم مطرح شده است و موج شدیدی در فضای مجازی شکل گرفته که این واکسن ها قابل اعتماد نیستند؛ این اعتراضات به جایی رسید که دولت در نشستی اخیر اعلام کرد تزریق واکسن را برای همه مردم الزامی نمی کنیم.
دولت فرانسه اعلام کرده است در صورتی قرنطینه و تعطیلی‌ها کمرنگ و برداشته خواهد شد که آمار مبتلایان به زیر پنج هزار نفر در روز برسد؛ در غیر این صورت قرنطینه ای که تا ۲۰ ژانویه اعلام شده است، تمدید خواهد شد.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فرانسه در انتها استفاده از پتانسیل های فضای مجازی برای بهبود شرایط فرهنگی و اقتصاد فرهنگ را در تجربه فرانسوی، موضوعی قابل توجه در بحث به کارگیری در شرایط ایران در دوران کرونا عنوان کرد.
کرونا ذات هنر را که برقراری ارتباط است، مختل ساخته است
در ادامه روح الله حسینی (عضو هیأت علمی گروه مطالعات فرانسه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران) وارد بحث شد و این مطالعات تطبیقی و آگاهی از تجربیات سایر کشورها در مواجهه با کووید ۱۹ را در یک برنامه ریزی درست برای کشور خودمان ضروری و مغتنم دانست.
وی در ادامه به بیان شرایط فرانسه در دوران کرونا و مبحث قرنطینه اشاره کرد و گفت: این شرایط برای کشوری که دهه ها و قرن ها یکی از کانون های مهم فرهنگی و هنری دنیا بوده است (و اکنون هم ادعای خودش این است) ضربه‌ای بد و سخت بود (موضوعی که بعدها به ویژه در حوزه هنر، نیویورک این جایگاه ویژه را از آنان گرفت.
فرانسه مبدع وزارت فرهنگ (به شکل امروزی و مدرن) در دنیا است؛ موضوعی که در دوران دوگل شکل گرفت و امروز فرانسویان خود را سردمدار سیاستگذاری فرهنگی می‌دانند؛ مداخلات دولتی در حوزه فرهنگی در این کشور بالاست و بودجه قابل توجهی در این کشور به این موضوع اختصاص داشته که این موضوع لطمات کرونا را در این حوزه تا حد زیادی جبران کرده است. همچنان که این کشور به لحاظ گردشگری هم جایگاه مهم و برجسته ای دارد.
وی افزود: ذات هنر برقراری ارتباط است که امروز کرونا این موضوع را در یکی از مهمترین مراکز فرهنگ و هنر دنیا یعنی فرانسه به شدت مختل ساخته است. به همین دلیل موضوع مهم و قابل توجه است.
مقایسه شرایط ایران و فرانسه در این دوران کار ساده و درستی نیست چرا که به لحاظ وضعیت اقتصادی و تخصیص بودجه در حوزه فرهنگ و هنر فرانسه شرایط خاص و برجسته ای دارد؛ و حوزه فرهنگ در این کشور به شدت تقویت می شود چرا که فرهنگ در فرانسه علاوه بر همه جنبه های زندگی حتی در سیاست هم نقشی تعیین کننده دارد و در سیاست خارجی این کشور، حوزه فرهنگی، حوزه‌ای بی رقیب است.
این استاد دانشگاه تهران، در انتها درک توان و قدرت فضای مجازی و هنر وب را به عنوان یکی از قدرت های فرانسه برای ارتقا، آموزش و توسعه فرهنگی و هنری در این کشور عنوان کرد و آن به عنوان موضوعی قابل اهمیت در برنامه ریزی فرهنگی ایران برشمرد و گفت: هنرمندان ما باید در این حوزه آموزش ببینند و بتوانند در این فضا با همدیگر تعامل داشته باشند؛ ضمن این که باید زیرساخت‌ها در این حوزه ساخته و تقویت شوند و به این شیوه به شکل یک نوع مواجهه جدید با زندگی مدرن و هنر نگاه شود. موضوعی که ما با پلتفرم‌هایی مانند فیلیمو و برگزاری جشنواره‌های آنلاین نشان داده ایم که توان و پتانسیل اجرای موفق آن را داریم.
روسیه از کشورهایی است که به حوزه فرهنگ اهمیت زیادی می دهد
پس از آن الهه کریمی (عضو هیأت علمی گروه مطالعات روسیه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران) به ارائه صحبت در این نشست پرداخت و ضمن تایید صحبت‌های روح الله حسینی مولفه اقتصادی را موضوعی مهم در امر فرهنگی دانست و گفت: روسیه از کشورهایی است که به حوزه فرهنگ اهمیت زیادی می دهد چنانچه پوتین اخیرا با اعضای شورای فرهنگ و هنر دیداری مجازی داشت و این اعضا پیشنهادهای خود را برای بهبود این وضعیت دادند.
بر اساس این نشست قرار شد که کمک های مالی بیشتری به خصوص در بخش های فرهنگی خصوصی تخصیص یابد؛ چراکه این موسسات خصوصی در روسیه با توجه به اعمال محدودیت ها خسارت های زیادی دیدند و دولت روسیه در تلاش است که تاجایی که می تواند از بخش فرهنگ حمایت کند.
وی در ادامه به بیان توضیحات و آمارهایی در مورد هنرها در روسیه و اهمیت این موضوع در این کشور پرداخت و تئاترها (و سینما و کنسرت) را از حوزه های پراقبال فرهنگی و هنری این کشور دانست. موضوعی که امروز هم به صورت غیرحضوری و در بازدیدهای مجازی نشان از آمار بالای این هنر در روسیه دارد. البته زیان های مالی در این حوزه هم به شدت اثرگذار بوده است.
بازگشایی سینماها و تئاترها در روسیه زودتر از ایران صورت گرفت و حتی از طرف دولت برای جوانان تخفیف بیشتری قرار داده شد که در تئاتر حضور یابند و در جامعه بودن آنان مابه ازایی فرهنگی داشته باشد. البته ۱۵ درصد سینماها و تئاترها همچنان در این کشور بسته هستند که این آمار به ۴۰ درصد تا پایان سال جاری خواهد رسید. امروز حضور در تئاترها از ۵۰ درصد را به ۲۵ درصد کاهش دادند که این موضوع هم از نتایج شدت شیوع ویروس کرونا بوده است.
کریمی در ادامه به خلاقیت های هنری همچون کنسرت ماشینی در حوزه موسیقی در روسیه پرداخت و مثال‌هایی را در این باره ارائه کرد و توضیح داد که فستیوال‌ها و نمایشگاه‌های کتاب در این کشور با رعایت پروتکل های بهداشتی برگزار شد؛ همچنان که جشنواره کینوتاف در این کشور هم با رعایت موارد مهم ایمنی و پروتکل‌ها برگزار شد.
کریمی در انتها و در پاسخ به این پرسش که چگونه ایران می توان از تجارب مثبت روسیه استفاده کند، گفت: بحث زیرساخت ها بحثی طویل است که عملی شدن آن یک شبه ممکن نیست و متاسفانه تولیدات فرهنگی جزو اولین مواردی است که از سبد فرهنگی خانوار در ایران حذف می شود و نیاز است که مسئولان به این امر توجه کنند؛ این که تولیدات فاخری صورت گیرد و دسترسی سریع به این موارد می تواند راهشگا باشد هرچند که کافی نیست و دسترسی عمومی تر می تواند گزینه ای بهتر باشد.
هرکاری که در کشوری جواب داده است مهم است و نکته اش این است که بومی سازی شود؛ این کاری است که خود روس ها هم انجام داده اند و حتی از کشورهای آفریقایی هم وام می گیرند و بسیار فرامرزی در این حوزه تلاش می کنند که فرهنگ خود را در این دوران کرونا بازسازی کنند.
