به گزارش فرهنگ سار استان خراسان جنوبی با مساحت ۱۵ میلیون و ۷۹ هزار و ۷۱۷ هکتار، حدود ۹ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده است که مساحتی معادل ۱۴ میلیون و ۵۶۲ هزار و ۹۵۰ هکتار را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد که در قالب حوزه‌های آبخیز با رویکرد جامع و سیستمیک مدیریت می‌شود.
این استان با قرار داشتن بر روی کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی دارای ذخایر آبی بسیار ضعیف و نزولات جوی کم، تبخیر سالانه بسیار شدید و میزان پوشش گیاهی اندک است این شرایط سبب شده از مجموع عرصه‌های بیابانی استان ۳۶ درصد را عرصه‌های بیابانی و ۵۰ درصد را مراتع کم تراکم بیابانی تشکیل دهد.
استان خراسان جنوبی با ۱۲ میلیون و ۹۸۹ هزار و ۲۸۴ هکتار اراضی بیابانی و مراتع کم تراکم بیابانی دومین استان بیابانی کشور است که با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی ۸۶ درصد مساحت استان را شامل می‌شود.
بنابراین می‌توان بارندگی کم و پراکنش نامناسب، میزان تبخیر سالانه بیشتر از میزان ریزش نزولات جوی سالانه، فقر پوشش گیاهی و وجود بادهای فرساینده را از ویژگی‌ها نواحی بیابانی استان به‌شمار آورد.
از مجموع مساحت استان سه میلیون و ۱۲۱ هزار و ۴۸۶ هکتار تحت تاثیر فرسایش بادی در ۲۳ منطقه و از این سطح یک میلیون و ۳۸۶ هزار و ۴۷۱ هکتار آن جزو کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در ۲۸ کانون بوده که در تمام شهرستان‌های استان پراکنده است.
میزان خسارت فرسایش بادی به مناطق زیستی و اقتصادی در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان سالانه حدود ۲۰۲ میلیارد و ۵۲۵ میلیون ریال برآورده شده است.
به همین منظور تور رسانه‌ای ۲ روزه و بازدید خبرنگاران از طرح‌های مقابله با بیابانزایی شهرستان سرایان برگزار شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در این بازدید گفت: در عرصه‌های بیایانی کشور و استان یکی از مشکلات اساسی جهانی، ملی و منطقه‌ای مساله تغییر اقلیم و تخریب سرزمین است که برآیند آن به شکل فرسایش خاک (بادی یا آبی) خود را نشان می‌دهد.
علیرضا نصرآبادی افزود: در عرصه فرسایش بادی بحث بیابانزایی را داریم که با توجه به حساسیت‌های اقلیمی، جغرافیایی و منطقه‌ای که بر استان حاکم است سبب شده دومین استان بیابانی و پنجمین استان درگیر با پدیده گرد و غبار در کشور باشیم.
وی با بیان اینکه پدیده بیابانزایی تبعات مستقیم و غیرمستقیم متفاوتی دارد اظهار داشت: حرکت ماسه‌های روان یکی از این تبعات است که در منطقه سه قلعه امکان ادامه فعالیت و استمرار بخش کشاورزی و دامداری حتی سکونت مردم دچار مشکل بود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی تصریح کرد: حرکت و هجوم ماسه‌های روان به سمت مناطق مسکونی مشکلات عدیده‌ای برای ساکنان ایجاد کرده بود بنابراین با جنگل‌کاری از سال ۹۲ تاکنون جلوی هجوم ماسه‌ها گرفته شد.
نصرآبادی تاکید کرد: تا سال ۹۳ تعداد ۲۸ کانون فرسایش بادی در استان وجود داشت که با توجه به تغییرات اقلیمی در این مدت کانون‌ها به ۳۵ مورد رسیده که تمرکز یا مرکزیت عملکردی حرکت ماسه‌های روان در این حوزه‌ها دیده می‌شود.
وی یادآور شد: برای جلوگیری از فرسایش بادی و مدیریت مراتع بیابانی اقداماتی از قبیل احیا و اصلاح مرتع با کاشت گونه‌های مختلف، ذخیره سازی نزولات بارش و رواناب در اراضی کم شیب و دشتی با اجرای هلالی‌های آبگیر و احداث چاله‌های فصلی یا شیارهایی برای ذخیره نزولات همراه با کاشت بذر انجام می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: تثبیت ماسه‌های بادی، شن‌های روان و جلوگیری از گرد و غبار، تبخیر و تخریب بافت خاک به لحاظ شیمایی از جمله مزایای اجرای این طرح‌ها در عرصه‌های بیابانی استان است.
وی بر لزوم حفاظت از عرصه‌های جنگل دست کاشت افزود: با توجه به خشک شدن هوا و کمبود بارندگی مقاومت این گیاهان نیز کمتر می‌شود و با تغییرات اقلیمی برخی گونه‌ها دچار آفاتی مانند شپشک سفید و هجوم ملخ‌های کوهان دار می‌شود.
نصرآبادی ادامه داد: ۱۵ فروردین امسال اولین کانون ملخ کوهان دار در مراتع شهرستان‌های قاینات، فردوس و سه قلعه سرایان مشاهده شد که سه هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی آلوده به این آفت شد.
وی اضافه کرد: بیشترین سطح آلودگی با ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار مربوط به منطقه سه قلعه سرایان بود که با مشارکت تشکل‌های مردمی، بسیج، سپاه و مردم منطقه در بازه زمانی کمتر از ۲ ماه مهار شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: یکی دیگر از مباحث حفاظتی طرح مدیریت جنگل‌های دست کاشت با مدیریت قطع برش است به این صورت که گونه‌هایی که دچار آفت شده‌اند با قطع به موقع و دور کردن از محل از بین برود و با ضایعات آلوده قبل از رشد آفت مبارزه شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم گفت: یکی از اهداف جنگل‌کاری درعرصه‌های بیابانی علاوه بر وظیفه ذاتی ما در این حوزه، تولید علوفه در مناطقی که پتانسیل رویش گیاهی را از دست داده‌اند است.
غلامرضا آخوندی افزود: در بیابان قاسم آباد سه قلعه شهرستان سرایان سال ۹۲ نسبت به کاشت بذور به منظور جلوگیری از حرکت شن‌های روان، احیای مناطق بیابانی و تولید علوفه اقدام شد.
وی بیان کرد: بطور متوسط در هر هکتار که عملیات احیا و نهالکاری بیولوژیک انجام می‌شود ۷۵ تا ۲۰۰ کیلوگرم علوفه خشک تولید می‌شود که بهره برداران این منطقه برای دام از آن استفاده می‌کنند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: ایجاد اشتغال پایدار برای روستاییان منطقه نیز از دیگر اهداف احیای جنگل‌کاری است چراکه به ازای هر هکتار کار در یک عرصه احیایی، به طور مستقیم ۲ نفر مشغول به کار می‌شوند.
وی جلوگیری از مهاجرت روستاییان و جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان را از دیگر اهداف جنگل‌کاری دانست و اظهار داشت: قبل از جنگل‌کاری این منطقه عاری از پوشش گیاهی بود لذا بر اساس طرح‌های مطالعاتی، سیاست‌گذاری، تامین و جذب اعتبار امروز شاهد رضایتمندی مردم هستیم.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرایان نیز گفت: این شهرستان دارای پنج کانون بحرانی آفریز – موسویه، بشرویه – فردوس، چاه مرجانه، سه قلعه و نوغاب به مساحت ۱۸۷ هزار و ۳۳ هکتار است.
جواد خواجه با اشاره به اجرای طرح‌های مقابله با بیابانزایی در شهرستان افزود: طرح اجرایی مدیریت مناطق بیابانی خور به مساحت ۱۵ هزار و ۱۷۴ هکتار است که تاکنون در سطح ۲ هزار و ۷۲۹ هکتار اجرایی شده است.
وی بیان کرد: همچنین طرح اجرایی بیابان زدایی سه قلعه به مساحت ۲۵۲ هزار و ۸۸۷ هکتار است که تاکنون در سطح هزار و ۵۸ هکتار اجرایی شده است.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرایان با اشاره به طرح اجرایی مدیریت جنگل‌های دست کاشت سه قلعه به مساحت ۱۹ هزار و ۱۷۷ هکتار تصریح کرد: تاکنون این طرح در سطح پنج هزار و ۲ هکتار و پروژه بین المللی در سطح ۲ هزار و ۸۸۳ هکتار اجرا شده است.
وی یادآور شد: تاکنون در مجموع هزار و ۹۶۹ هکتار نهالکاری و ۲ هزار و ۲۳۰ هکتار مدیریت روان آب در سطح مراتع طبیعی شهرستان سرایان انجام شده است.
عضو شورای شهرک شهید دستغیب سه قلعه سرایان گفت: در گذشته حرکت ماسه‌های روان امان ما را بریده بود و زندگی را بسیار سخت کرده بود.
بهمن احمدی افزود: در این منطقه بیش از پنج روستا با جمعیت بالا سکونت دارند که با تبدیل بیابان به جنگ دست کاشت بسیاری از مشکلات منطقه از جمله هجوم شن‌های روان و تامین علوفه دام رفع شد.
وی بیان کرد: با توجه به خشکسالی‌های امسال و کمبود بارندگی، هنوز تا این لحظه جنگل برای چرای دام در اختیار دامداران قرار نگرفته است و امیدواریم به‌زودی جهت تحلیف دام واگذار شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در بازدید از یکی دیگر از جنگ‌های سه قلعه سرایان گفت: تاکنون ۷۰۰ هکتار جنگل کاری در این منطقه انجام شده است و در صورت تامین اعتبار ۴۰۰ هکتار دیگر نیز اجرا خواهد شد.
آخوندی افزود: امسال به دلیل عملکرد خوب استان در عملیات بیابانزدایی و بیولوژیک بین ۳۱ استان کشور به استان خراسان جنوبی قول مساعد داده شد تا ۲ برابر اعتبار سال گذشته اعتبار در اختیار استان قرار گیرد.
وی ادامه داد: در این زمینه پیشنهادات شهرستان‌ها اخذ شده است و به محض اختصاص اعتبار بین شهرستان‌ها توزیع خواهد شد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی تصریح کرد: اعتبار سال آبی جاری در قالب احیای مراتع بیابانی ۹۸ میلیارد تومان بود که حداقل ۲ برابر افزایش خواهد یافت.
